August Heyting - Nederlandse Poëzie Encyclopedie

versie: 28-01-2015 - redacteuren: Bart FM Droog & Jurgen Eissink
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen

August Heyting

Geboren te:
Poerworedjo (Java), 19-08-1879
Gestorven te:
Den Haag, 02-11-1949
Volledige naam:
August Theodoor Anton Heyting
Naamsvarianten:
A.Th.A. Heyting; A.T.A. Heijting;
A.T.A. Heyting; August Heijting;
August Hoyting.
Pseudoniemen:
Gustaaf van Elring, Gust. van Elring, Anthony Vaes, Adriaan van Hulst, Matthieu Tijsen, Willem de Vries,
'Dichter onbekend'.

Foto: August Heyting, 1913
© collectie Haags Gemeentearchief
www.haagsebeeldbank.nl

Dichter, essayist, toneelschrijver, Bilderdijkkenner en bloemlezer. Die in de laatste hoedanigheidheid altijd veel gedichten van zichzelf in bloemlezingen stopte. In 1907 huwde hij met Johanna C. Tjebbes (1876-?)

Heyting studeerde aan de Koninklijke Militaire Academie te Breda. Hij verliet vanwege gezondheidsredenen de militaire dienst en wijdde zich aan de journalistiek en de literatuur. Oprichter van het Genootschap Willem Bilderdijk en van de Bond der Nederlandsche Toneelschrijvers.

August Heyting (zittend, tweede van rechts), tijdens een vergadering van de Bond van Vlaamse toneelschrijvers te Brussel, 12 maart 1933.

Fotograaf onbekend. Bron: collectie Letterenhuis, Antwerpen.

Wim Zaal: 'Deze Hagenaar [August Heyting], begiftigd met meer zelfoverschatting dan talent, strooide in de eerste helft van de twintigste eeuw tal van verzenbundels om zich heen, benevens bloemlezingen als Hoog het glas! met drinkliederen [...] en Het boek der sonnetten. Niemand was daarin zo rijk met poëzie vertegenwoordigd als hijzelf, onder allerlei schuilnamen of als 'Dichter onbekend'. Tot zijn verbazing merkte geen mens die juweeltjes op, zodat hij zich genoodzaakt voelde dit schaduw-oeuvre te herdrukken in een afzonderlijke bundel, het Nieuw Liederboek. Als reden voor de gepleegde lezersmisleiding voerde hij zijn bescheidenheid aan: het geneerde hem, verreweg het grootste aantal uitverkoren gedichten op zijn naam te hebben, hij kon het óók niet helpen dat andere dichters het niet bij hem haalden!'[1]

Deze zelfoverschatting lijkt ook te spreken uit een bizarre plagiaat-beschuldiging aan het adres van Carel Scharten (Schartens amusante verdediging is te lezen in De Gids, jrg 73, 1909) en uit de claim, in een ingezonden brief in Het Vaderland, 26-03-1924), de ontdekker te zijn van Nicolaas Beets' klassieker 'De moerbeitoppen ruischten'.

Al vroeg was hij geïnteresseerd in de Germaanse mythologie -zo publiceerde hij (onder het ps. Gustaaf van Elring) in 1906 het toneelstuk Harald de Skalde (Van Holkema & Warendorf, Amsterdam, omvang 128 p), dat in 1943 herdrukt werd bij uitgeverij "Opbouw" (Amsterdam, omvang 152 p; met inleiding door Jef van Eyck).

Heyting was een groot bewonderaar van dichter Willem Bilderdijk (1756-1831), een liefde die hij gemeen had met classicus Karel Hendrik Eduard de Jong (1872-1960). Hij richtte in 1931, op de honderdjarige sterfdag van Bilderdijk, het 'Bilderdijk-Comité' op (met onderwijzer/dichter-toneelschrijver Elle Gerrit Bolhuis (1887-1970) én theoloog/musicoloog Johannes Hovy (1872-1957), dat verantwoordelijk was voor allerlei Bilderdijk-herdenkingen in Nederland.[3]

(Zie voor meer over Heytings Bilderdijk-Comité-activiteiten: Joris van Eijnatten, Studie vergoelijking, popularisering. Perspectieven op artikel 3 lid 1 van de Vereniging 'Het Bilderdijk-Museum, 19??,
online op: http://dare.ubvu.vu.nl/bitstream/handle/1871/13099/WB_GedenkBoek_JvE.pdf )

In de jaren dertig raakte Heyting meer en meer in het nationaal-socialistische vaarwater. Vanuit Den Haag leidde hij de Kelto-Germaanse Studiekring Yggdrasil. Bij zijn eigen uitgeverij Trifos publiceerde hij het boek Yggdrasil, of: Wereldbouw (1936), over 'Germaansche cosmogenie'. Tijdens de bezetting was hij leider van de Vakgroep Toneelschrijvers van het Gilde voor Theater en Dans van de Nederlandsche Kultuurkamer. [2]

Hij publiceerde in 1941 de studie Het geheim van het Oera-Linda-Boek. Een merkwaardig handschrift (Trifosreeks nr. 16, Trifos, Den Haag. Omvang: 55 p; gecyclostyleerd in honderd genummerde en ondertekende exemplaren; uitgave onder begunstiging van de Kelto-Germaanse studiekring Yggdrasil).

Door het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten (DVK, verantwoordelijk voor de Kultuurkamers) werd Heyting in 1942 bekroond met de Breeroo-prijs (en een bedrag van 3500 gulden) als erkenning en bewondering voor het oeuvre van deze Nederlandse toneelschrijver.[3]

Na de oorlog kreeg hij een verbod op het uitbrengen van literair werk tot 1 januari 1951 opgelegd. In 1946 verscheen zijn berijmd Verweer tegen deze veroordeling door de Ereraad voor de Letterkunde:

Reeds lang, hoe lang al
Schuilt ge op mij te loeren,
Doch vóór mijn dood
Zal ik u allen vloeren.

Medewerker aan o.a. Groot Nederland, Neerlandia, Onze Eeuw en De Schouw.

naar boven

Over August Heyting

J. Haver Droeze. August Heyting. [s.n.], [s.l.], [1932]. Omvang: 16 p. Overdruk.

Dichtbundels:

Gedichten. [onder ps. Gustaaf van Elring]. Van der Haar & Van Ketel, 's-Gravenhage, 1902. Omvang: 144 p. Besproken door Carel Scharten, De Gids, jrg 1967, 1903.

Verzamelde gedichten. Harms Tiepen, Den Haag, 1911. Omvang: [IV], 220 p.

De voetbalzege Holland-Engeland. 24 maart 1913. Op 'Houtrust' te 's-Gravenhage. Met vele verluchtingen. Een modern sportief heldendicht. N.V. De pers, Den Haag, 1913. Omvang: XIV, 86 p. fl 0,25.

Liederen en hymnen. Versiering door Chris Lebeau. Coene, Amsterdam, [1914]. Omvang: 45 p.

Van dood en leven. Versiering door Chris Lebeau. Coene, Amsterdam, [ca. 1920]. 61 p.

Nieuw liederboek. Ruim 100 gedichten. Trifonreeks no. 4. Trifos, Den Haag, 1939. Gestencild, in beperkte opl. van honderd genummerde en ondertekende ex.

Gestalten en verschijningen. Trifosreeks no. 5. Trifos, Den Haag, 1939. Omvang: 69 p. Gestencild, in beperkte opl. van honderd genummerde en ondertekende ex.

De vitriene. Festoenen, klinkdichten, rondelen, pantoens, bruiloftsliederen, kernrijmen, spreuken, puntdichten, enz. : ruim 100 gedichten. Trifosreeks no. 6. Trifos, Den Haag, 1939. Omvang: 67 p. Gestencild, in beperkte opl. van honderd genummerde en ondertekende ex

Liefde's seizoen. Reeks 1: Meizangen. Trifosreeks no. 9. Trifos, Den Haag, 1940. Omvang: 84 p. Gestencild, in 100 genummerde en ondertekende exemplaren.

Liefde's seizoen. Reeks 2: Juni- en Julizangen. Trifosreeks no. 10. Trifos, Den Haag, 1940. Omvang: 75, IV p. Gestencild, in 100 genummerde en ondertekende exemplaren.

Liefde's seizoen. Zomer- en herfstzangen. Reeks 3: Zomer- en herfstzangen (Augustus, September, October, November) met bijlage. Trifosreeks no. 11. Trifos, Den Haag, 1940. Omvang: 58, IV p. Gestencild, in 100 genummerde en ondertekende exemplaren.

Liefde's seizoen. Reeks 4: Door winter naar lente (December-, Januari- en Februarizangen). Trifosreeks no. 12. Trifos, Den Haag, 1940. Omvang: 75, IV p. Gestencild, in 100 genummerde en ondertekende exemplaren.

Liefde's seizoen. Maart- en Aprilzangen. Reeks 5: Maart- en Aprilzangen met bijlagen. Trifosreeks no. 13. Trifos, Den Haag, 1940. Omvang: 82, IV p. Gestencild, in 100 genummerde en ondertekende exemplaren.

De regenboog zijnde een bonte boog van verzen. Trifosreeks nr. 15. Trifos, Den Haag, 1941. Omvang: 163, XXXIII p. Gestencild, in beperkte opl. van honderd genummerde en ondertekende exemplaren. Bevat o.a.: lijst van verschenen werken en oordelen.

Verweer. [s.n.], ['s-Gravenhage], [ca. 1945]. Omvang: 32 p.

Versverscheidenheid. Trifos, Den Haag, 1948. Omvang: 84 p. Gestencild, in honderd genummerde exemplaren

naar boven

Publicaties van Heyting over Bilderdijk

Bloemlezing uit de gedichten
van Willem Bilderdijk.
Met een voorbericht door Van Elring.
P.N. van Kampen & Zoon,
Amsterdam, 1906. 2de druk 1930,
integraal op DBNL (7,45 MB).

Willem Bilderdijk. Een dichterstudie.
Door Gust. van Elring. Martinus Nijhoff,
's-Gravenhage, 1908. XII+203p.
Zie te DBNL een bespreking van
dit werk in De Nieuwe Taalgids (1909).

   Willem Bilderdijk als dichter. Nieuwe studies. Deel I.
   Albert Verwey en Bilderdijk.
   N.V. Elektrische Drukkerij "Luctor et Emergo", Den Haag, 1931. 240p.

   Bilderdijks plaats in de Nederlandse en in de Wereldliteratuur.
   Drie beschouwingen en een open brief.
   Herdenking 1931 met verslagen en comite-lijst. N.V. Elektrische Drukkerij
   "Luctor et Emergo", Den Haag, 1932. 120p.

Willem Bilderdijk als dichter. Deel II. Versbeschouwing.
Genootschap Willem Bilderdijk/Trifos, [Den Haag], 1940. 188p.

Publicatie van Heyting over Groninger dichtkunst

Groninger dichtkunst en Groninger kritiek. Beschouwd door August T. A. Heyting. Kottmann, 's-Gravenhage, 1915. II, 140 p. Eerder verschenen als artikelen in het tijdschrift Eenheid.

naar boven

In de bloemlezingen:

Door August Heyting samengestelde bloemlezingen

Joost van den Vondel. Vondel's lyriek. Bloemlezing. [Samenstelling Gustaaf van Elring]. Met een voorw. van Van Elring. Veen, Amsterdam, [1905]. Omvang XVI, 346 p.

De Psalmen. Gekozen en bew. uit vele dichters. Door G. van Elring. P.N. van Kampen, Amsterdam, [1907]. Omvang: VIII, 328 p.

Onze dichters. [Samengest.] door Gust. van Elring. Met boekversiering door Frits Lensvelt. Meulenhoff, Amsterdam, 1908. Omvang: xiv, 588 p. [2de druk 1909?]
Volgens Heyting (in Het Vaderland, 1924) werden in 1908 4000 exemplaren van deze bloemlezing verkocht.

Het boek der sonnetten. Nederlandsche sonnetten van de Zestiende Eeuw tot Jacques Perk. Uitgekozen, van een inl. en van aant. voorz. door A.T.A. Heijting. Dickhoff, 's-Gravenhage, 1911. Omvang: 364 p. Titel en impressum op voorplat en rug: Nederlandsche dichters van de Zestiende Eeuw tot Jacques Perk. - Den Haag : Meijer Elte. Bevat / omvat: Bevattende 600 fraaie sonnetten.

Groninger dichtkunst en Groninger kritiek. Beschouwd door August T. A. Heyting. Kottmann, 's-Gravenhage, 1915. Omvang: II, 140 p. Eerder versch. art. in: Eenheid. Essaybundel - bevat waarschijnlijk ook poëzie.

Groot-liederboek. Ruim 700 gedichten benevens een beschouwing voor toondichters: over tekststudie. Door August Heyting. Met een woord vooraf door de toondichters: J.H. Grams jr. ... [et al.]; en enige vert. in het Frans, Duits en Engels door Sophie Harper-Monnier ... [et al.]. Band- en boekversieringen door Chris Lebeau; 40 vers-verluchtingen door Hans Eibl; een symboliese verbeelding door J. Cossaar; vignet door Georges Hoogerwaard. "Luctor et Emergo", 's-Gravenhage, 1926. Omvang: 432 p.

"Hoog het glas!" Zangen uit Noord en Zuid. Bijeengebracht en ingel. door Gustaaf van Elring. Boek en periodiek. "Boek en Periodiek " R.J. Goddard, Den Haag, 1927. Omvang: xxvi, 249 p.

Bloemlezing uit de gedichten van Willem Bilderdijk. Met een voorbericht door Van Elring. Van Kampen, Amsterdam, [1930]. 2de druk. Omvang: 223 p. 1e uitg.: 1906 [niet in KB].

Poëzie van August Heyting is o.a. in deze bloemlezingen aangetroffen. De complete titels, namen van samenstellers etc. zullen t.z.t. op de desbetreffende jaarlijsten te traceren zijn.

Onze dichters. Meulenhoff & Co., Amsterdam, 1908.

Oorlogspoëzie verschenen in 1914 en 1915. Drukkerij van het Militair Gesticht, Port-Villez, 1916.

"Hoog het glas!" Zangen uit Noord en Zuid. "Boek en Periodiek", R.J. Goddard, Den Haag, [1927]".

bronnen

Erik Brouwer (tekst), Aad Meinderts, Henk Spaan en Erna Staal (samenstelling), Literatuur met een doel. Schrijvers over voetbal, Uitgeverij L.J. Veen Amsterdam/Antwerpen & Letterkundig Museum, Den Haag z.j. [2000]
DBNL: August Heyting
[2] Gerard Groeneveld. Zwaard van de geest. Het bruine boek in Nederland 1921-1945. Uitgeverij Vantilt, Nijmegen, 2009 (2de druk - eerste druk 2001). Blz 366
K. ter Laan. Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid. G.B. van Goor Zonen's Uitgeversmaatschappij, Den Haag / Djakarta 1952 (tweede druk): A.Th.A. Heyting
Lectuur-Repertorium. Deel 2. A.S.K.B., Vlaamsche Boekcentrale/Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1953
Lectuur Repertorium 1952-1966. Deel 2. A.S.K.B./Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1969.
[3]. A.P.A.M. van der Logt (dissertatie 19-11-2008). Het theater van de nieuwe orde. Een onderzoek naar het drama van Nederlandse nationaalsocialisten. UvA, Amsterdam, 2008. Online op: http://dare.uva.nl/record/284735 (het document betreffende Heyting staat op http://dare.uva.nl/document/116983

[1] Wim Zaal. Valsheid in geschriften. Literaire vervalsingen en mystificaties. Uitgeverij Aspekt, [Soesterberg], 2009. [= 2de herz. en uitgebreide druk van: De verlakkers. Literaire vervalsingen en mystificaties. Amber, Amsterdam, 1991]. Blz 180/181.
Boeken en brieven van, over en aan August Heyting bevinden zich in:
British Library, Londen
Koninklijke Bibliotheek, Brussel
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterenhuis Antwerpen
[3] Letterkundig Museum, Den Haag
NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies

naar boven

Deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:

Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

Webdesign Revan Barlas