versie: 15-10-2015 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen

---

Jo Landheer Geboren te: Rotterdam, 16-10-1900 Gestorven te: Apeldoorn, 07-10-1986 Volledige naam: Johanna Petronella Naamsvarianten: J.P. Landheer Pseudoniemen: - Foto uit: Nederlandse dichteressen na 1900 (1956)

Dichter en redacteur.

Dochter van koopman in ijzerwaren Bartholomeus Landheer (1864-1925) en Martina Maartje Keij (1872-1939).

Ze bezocht de 'Hoogere Burgerschool voor meisjes met vijf-jarigen cursus' in de Witte de Withstraat te Rotterdam. In Leiden volgde ze enige tijd colleges klassieke talen. Omdat het studentenleven haar tegenviel volgde ze daarna privélesse bij P.C. Boutens. Met hem houdt ze tot aan zijn dood regelmatig contact. In haar studietijd leert ze ook de schilder Jan Toorop (1858-1927) kennen, met wie ze enige jaren een hechte band heeft.

Over haar dichtproductie schrijft ze: "Ik ben nu eenmaal zoo "ingericht" dat ik alleen kan schrijven over wat mij werkelijk tot in merg en been heeft bewogen en dat gebeurt gewoonlijk maar zelden!"¹

Haar gedichten verschijnen sporadisch, en - op haar nadrukkelijk verzoek - in bundels met een kleine oplage. Via haar uitgever, Alexander Stols, bereiken deze bundeltjes toch invloedrijke dichters en critici. Onder hen J.J. Slauerhoff, met wie ze uitgebreid correspondeert en waarmee ze plannen maakt om een huis te kopen.

Voor Stols werkt ze vier jaar als redacteur van Helikon. In die rol redigeert ze werken van onder meer J.C. Bloem, Albert Helman, Victor E. van Vriesland en Hendrik de Vries.

Na het bombardement op Rotterdam verlaat ze haar geboortestad en vestigt zich te Loenen. Daar "vindt zij permanente woonruimte in een deel van het landhuis 'De Schansenberg', Beekbergerweg 51, dat tevens bewoond wordt door de eigenaresse mevrouw Henrietta Jacoba Johanna Hofstede-Davyt (1894-1981) en haar vriend, Egbert Louis Matheus van Son (1880-1968), een gepensioneerde rechter uit Indië." (...) "De rust die Jo Landheer hoopt te vinden in de lommerrijke omgeving van de Veluwe wordt verstoord door de gevoelens die zij opvat voor de vriend van haar hospita. Er ontstaat een zeer ingewikkelde ménage-à-trois, die haar hele gevoelsleven opslokt."²

 In 1946 verblijft ze enige tijd bij haar naar destijds in Amerika gevestigde broer Bart (1904-1989). Op voorspraak van Victor E. van Vriesland krijgt Jo Landheer in 1956 van het ministerie van Onderwijs, Kunsten & Wetenschappen de opdracht tot het samenstellen van een beredeneerde inventaris van de literaire nalatenschap van P.C. Boutens. Hiermee is ze een jaar intensief bezig, waarbij ze correspondeert met tientallen mensen die Boutens gekend hebben.

In 1968 overlijdt haar vriend Egbert van Son. Toch blijft Jo Landheer op 'De Schansenberg' wonen. Ze krijgt een nieuwe relatie, met een al gehuwde man.

Begin 1975 belandt haar hospita Henrietta Hofstede-Davyt in het ziekenhuis van Apeldoorn. Ze eist dat Jo Landheer haar dagelijks bezoekt. In april 1975 krijgt Landheer een hersenbloeding en wordt zelf in het ziekenhuis opgenomen. Nadat ze hersteld is blijkt ze niet meer welkom op 'De Schansenberg'. Ze neemt haar intrek in het Loenense hotel 'De Vrijenberg'.

In 1982 krijgt Jo Landheer een tweede hersenbloeding. Ze wordt - na een periode in het ziekenhuis - opgenomen in het verzorgingstehuis Talma Elim te Apeldoorn. Haar nieuwe vriend bezoekt haar niet meer. Wel krijgt ze in haar laatste levensjaren af en toe bezoek van haar broer en van haar vroegere buren.

Ze is begraven op de begraafplaats van Loenen, vlakbij haar geliefde Egbert van Son.

Jo Landheer was redacteur van Helikon (1936-1940) en medewerker aan o.a. Leven en Werken - Maandblad voor Meisjes en Vrouwen, Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift en De Nieuwe Gids. 

naar boven

Over Jo Landheer

Gert Selles. Ik wilde alleen de stilte toebehooren. Leven en werken van Jo Landheer (1900-1986). Flanor, Nijmegen, 2005. 314p. Beperkte oplage, waarvan de eerste 30 ex. genummerd. - Uitgave vervaardigd voor de leden van de kring van literatuurliefhebbers 'Flanor' en voor enkele belangstellende buitenstaanders. - Uitg. i.s.m. 'De Stentor'. Bevat een biografie en het verzameld werk van Jo Landheer.

KBDH-samenvatting van dit boek: "Zij dichtte, zoals een schilder schildert. Stap voor stap zette ze met zo weinig mogelijk woorden een veelzeggende tekst in haar raamwerk. Tientallen, soms honderden malen werd het vernietigd of veranderd. De waardering was er echter niet minder om. Martinus Nijhoff prees haar poetische kleinoden, evenals Jan Campert, die haar op eenzame hoogte plaatste met Henriette Roland Holst-van der Schalk. Slauerhoff vergeleek haar beste gedichten met die van Rainer Maria Rilke en ontdekte iets van de volmaaktheid. 'Men zou zich geen woord anders wensen, het kan niet veel beter', aldus de schrijver/scheepsarts. Ook critici als Victor E. van Vriesland en Anthonie Donker bewonderden de poezie in haar fluistertoon. Poezie is in Landheers visie identiek aan stilte."

naar boven

---

Dichtbundels:
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

Aan P.C. Boutens. [S.n.], [s.l.], 1921. [20]p. (waarvan 9 bedrukt).

	Golven A.A.M. Stols, Maastricht / Brussel, 1925. 14p. To the happy few VIII. Oplage 100 ex.; 2de herziene uitgave 1930, 17p., oplage 200 ex. Afbeelding: tweede druk (scan antiquariaat Bij tij en ontij)
	Donkere vruchten Gedichten Stols, [Maastricht], [1937]. 19p. Oplage 60 ex. Scan antiquariaat Bij tij en ontij
	Verzamelde gedichten Stols, 's-Gravenhage, 1941. 32p. Oplage 300 ex. 2de uitgebreide druk 1954, 54p. Scan antiquariaat Bij tij en ontij

Enkele nieuwe gedichten. Stols, 's-Gravenhage, 1950. 14p. Oplage van 50 genummerde ex.

Zestien gedichten. Boucher, 's-Gravenhage, 1964. 20p.

Verzamelde gedichten. Voorwoord Gert Selles. [Selles], [Twello], 2005. 110p. Oplage van 10 ex.

naar boven

---

Bloemlezingen:

Poëzie van Jo Landheer is in deze bloemlezingen aangetroffen.

Lyriek. Tjeenk Willink, Zwolle, 1928.

Kent uw dichters! Meulenhoff, Amsterdam, [1933].
Nieuwste dichtkunst. Bigot & Van Rossum, Amsterdam, [1938] (4e druk).
De Dichters van het Jaar. Bigot en Van Rossum, Amsterdam, 1938.

Het kind in de poëzie. Van Loghum Slaterus, Arnhem, 1941 (3e vermeerderde druk).
Nieuwe geluiden. Van Loghum Slaterus, Arnhem, 5de, herziene en bijgewerkte druk 1941
Dichteressen over de seizoenen. [A.J. Kuipers], [Groningen], 1945.
De dichter en de dood. W. de Haan N.V., Utrecht, 1946.
Levende dichters. U.-M. "West-Friesland", Hoorn, 1946.

naar boven

Spiegel van de Nederlandse poëzie door alle eeuwen. Dl. 2: 1900-1940. Meulenhoff, Amsterdam, 1953.
Facetten der Nederlandse poëzie. Van Martinus Nijhoff tot Herwig Hensen. Nijgh & Van Ditmar, 's-Gravenhage, [1954].
Dichters Omnibus. Tweede bloemlezing. [Esso Nederland N.V.], ['s-Gravenhage], 1956 [=1955].
Erts. A.J.G. Strengholt, Amsterdam, 1955. 146p.
Rhythme en Rijm II. Stichting Nederlandse Schoolradio, [Hilversum], 1955.
Nederlandse dichteressen na 1900. De Bezige Bij, Amsterdam, 1956.
De Muze en het meisje. CPNB. [s.l.], 1957.
Nederlandse dichteressen na 1900. De Bezige Bij, Amsterdam, 1957 (2de verm. druk).
Nederlandse poëzie van de 20ste eeuw. Het Spectrum, Utrecht / Antwerpen, [1958].
Beeldende poëzie. Nederland. [Deel 2]. L. Stafleu, Leiden, [1959].

naar boven

Het klein heelal. Meulenhoff, Amsterdam, 1958. 2de, [gewijzigde] druk 1960.
Literair Akkoord 4. Bruna, Utrecht, 1960.
Een nieuwe bundel verzen. Meulenhoff, Amsterdam, 1962, 11de [verm.] druk 1962.
De dichter en de dood. Bert Bakker / Daamen N.V., Den Haag, 1961 (3de verm. druk).
Een nieuwe bundel verzen. Meulenhoff, Amsterdam, [1969] (14de gewijzigde druk).

Nieuwe geluiden. Sijthoff, Leiden, 1970 (6e herziene druk).
Het groot jaargetijdenboek. Uitgeverij Orbis en Orion, Beveren, 1971.
Een moederhart, een gouden hart. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1973.
De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1979.
De Moeder. Thomas Rap, Vijverhof, Baarn, 1979.

naar boven

Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten. Elsevier Manteau, Amsterdam/Antwerpen, 1982.
Aarts' letterkundige almanak voor het J. Slauerhoffjaar 1986. Aarts, Amsterdam, 1985.
Dichters door dichters. BZZTÔH, 's-Gravenhage, 1986.
De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1987 (8e herziene druk).
Dit stroeve land. BDU, Barneveld, 1989.

Groot verzenboek. Lannoo/Anthos, Tielt/Baarn, 5e herziene druk, 1992.
Geen dag zonder liefde. De Bezige Bij/Poëziecentrum, Amsterdam/Gent, 1994.
De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1996 (10e herziene druk).
Groot verzenboek. Lannoo, Tielt, 8e herziene druk, 1998.
Ik heb alleen woorden. Bert Bakker, Amsterdam, 1998.

naar boven

Komrij's Nederlandse poëzie van de 19de t/m de 21ste eeuw in 2000 en enige gedichten. Bert Bakker, Amsterdam, 2004.
Spiegel van de moderne Nederlandse en Vlaamse dichtkunst. Balans, Amsterdam, 2005.

De vier jaargetijden. Maarten Muntinga, Amsterdam, 2011.

naar boven

---

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

Foto uit: Nederlandse dichteressen na 1900. De Bezige Bij, Amsterdam, 1956.
Fotograaf onbekend.
¹Jo Landheer, in een brief aan haar vriendin Henriëtte Mooij, 24-03-1972.
² Carlet Schneider en Erna Staal. ''Smachtend naar lafenis die steeds niet kwam'. Jo Landheer 1900-1986'. Jaarboek Letterkundig Museum 2. Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum, Den Haag 1993.
http://www.dbnl.org/tekst/_jaa006199301_01/_jaa006199301_01_0002.php
DBNL: Jo Landheer
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=land005
C. van Dijk. Alexandre A.M. Stols. 1900-1973. Uitgever | typograaf. Een documentaire. Met een lijst van door Stols uitgegeven en/of typografisch verzorgde boeken door C. van Dijk en H.J. Duijzer. Walberg Pers, [Zutphen], [1992]. 544p.
Lectuur-Repertorium. Deel 2. A.S.K.B., Vlaamsche Boekcentrale/Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1953. Meldt als haar overlijdensdatum abusievelijk '1941'.
Lectuur Repertorium 1952-1966. Deel 2. A.S.K.B./Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1969.

Boeken, brieven en/of materiaal van, over en/of aan Jo Landheer bevinden zich in:

British Library, Londen
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen
Koninklijke Bibliotheek, Brussel
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterkundig Museum, Den Haag
Poëziecentrum Nederland, Nijmegen

naar boven

---

  Deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:



Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

© De Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2015