Home
dichters
jaarlijsten
bronnen
COLOFON

versie: 06-02-2017 behorend tot: X-files




Over Bloemen van het kwaad van Paul Damen

Hitler verkoopt | DWDD | Mutti-mutti

Plagiaat | Vertalingen | Zwendel


Door Jaap van den Born en Bart FM Droog


Hitler Verkoopt

Hitler verkoopt – zeker als er iets nieuws opduikt dat een nieuw en onverwacht licht op hem werpt.

Dat bleek wel bij de 'ontdekking' van zijn dagboeken, toen weekblad Stern niet wist hoe gauw ze miljoenen moesten neerleggen voor iets dat al snel uit pure vervalsingen bleek te bestaan.

Na deze affaire – waarbij de vervalser en de verantwoordelijk journalist voor jaren achter de tralies verdwenen – zou je denken dat de pers bij het opduiken van 'nieuw' Hitlermateriaal een kritische blik op het gebodene zou werpen, maar nee.

Vorig jaar verscheen het boek Bloemen van het kwaad van Paul Damen, een bundel met ruim dertig levensbeschrijvingen en gedichten van wat de auteur 'dictators' noemde. Het meest aansprekende waren de vier opgenomen gedichten 'van' Hitler. Nog voor het boek in de winkel lag verscheen op de voorpagina van dagblad Trouw de vraag: 'Kan je genieten van Hitlers gedichten?' Het dagblad zelf gaf het antwoord: Ja! Het drukte, naast Menno Wigmans nawoord van het boek, in grote letters de Nederlandse vertaling af van een gedicht dat in het stuk zonder voorbehoud aan de Führer toegeschreven werd:

Als je moeder oud geworden
en jij ook wat ouder bent,
als wat vroeger haar licht afging
nu tot last zich heeft bekend,
als haar lieve, trouwe ogen (...)

Oftewel, het zogenaamde 'Mutti'-gedicht, een zoet gerijmel over hoe je je oude moeder moet eren. Dat ging er wel in: Hitler had een zachte kant en hield van zijn moesje!

naar boven

De Wereld Draait Door

Hugo Borst las het voor bij DWDD. Hij verbijsterde de kijkers met de onthulling dat het van Hitler was. In de talrijke boekbesprekingen trok vrijwel niemand de authenticiteit in twijfel.

Het boek en zijn auteur begonnen een zegetocht door ons vaderland en geen van de recensenten viel het op dat het werk tot de nok gevuld was met fouten, slordigheden en Wikipediaweetjes, gebaseerd op uiterst dubieuze bronnen en talrijk en buitengewoon bot plagiaat. Veel van de gepresenteerde 'gedichten' zijn niet eens gedichten.

Dat de schrijver, die zei maar zeven Europese talen te beheersen, claimde alle gedichten zelf vertaald te hebben (let wel: het gaat hier om ruim twintig talen, waaronder Turkmeens, Chinees, Oud-Turks, Japans, Mongools, Perzisch en Georgisch) verwonderde kennelijk niemand.

Hitler verkoopt niet alleen, Hitler verdooft.

naar boven

Mutti-mutti

Laten we dat Mutti-gedicht eens nader bekijken. Er bestaat geen twijfel over de echtheid. Het is geschreven door de Duitse dichter Georg Runsky en verscheen voor het eerst in zijn rond 1906 uitgegeven bundel Blüthen des Herzens. Het werd al spoedig zó populair, dat het tot op de dag van vandaag in het Duitse taalgebied in omloop is. Het wordt gebruikt in rouwadvertenties, bij kerkdiensten, afgedrukt op ansichtkaarten en in parochieblaadjes, etcetera. Soms met de naam van de echte auteur, soms anoniem – precies zoals vaak in Nederland gedichten van bekende auteurs anoniem in rouwadvertenties belanden.

Soms wordt het aan Hitler toegeschreven, meestal door neonazi's. Toch kan iedereen die aan bronnenonderzoek doet in een paar uur vaststellen dat maar één iemand dit gedicht geschreven heeft: Georg Runsky.

Georg Runsky, ca. 1906
De echte dichter
Adolf Hitler, 1930
"Ich? Mutter-Dichter?"
Paul Damen, 2016
De vervalser

Hoe weet Paul Damen dan de vaderlandse pers zover te krijgen blind te geloven dat het van Hitler is? Door bluf en door uitgebreid de indruk te wekken dat hij jarenlang onderzoek heeft gedaan naar valse Hitlergedichten. Een klein aantal stelt hij aan de kaak, waarbij 'zijn' vier gedichten dan als 'echt' overblijven.

In zijn 'argumentatie' hanteert Damen de Trump-methode: tegengestelde uitspraken in verschillende interviews doen, waarbij hij, als hij op de ene uitspraak aangevallen wordt, verwijst naar de andere. In het ene interview beweert hij zonder voorbehoud dat het Mutti-gedicht van Hitler is, maar dreigen kritische vragen dan is het niet helemaal 100% zeker, doch hoogstwaarschijnlijk.

Wordt het in twijfel getrokken, zoals in een radio-interview met Giel Belen dan roept hij woedend dat hij het bewijs heeft.

naar boven

In een discussie op Facebook beweert hij het bewijs te hebben dat het van Hitler is, in de vorm van 'het authentieke gedicht' afgedrukt in een krant uit Braunau in 1908. Om in een ander interview opeens te melden:

 
"Het is een heel gek gedicht. We weten nog steeds niet 100% zeker dat het van Hitler is. (…) De oudste versie die ik vond waren geschreven, gepubliceerd in, een boek geschreven, eh, in een boek in Braunau, in, eh, in een krant in Braunau waar Hitler dus woonde een jaar nadat z'n moeder was overleden duikt dat gedicht ineens op. Anoniem, maar ja, toen stonden alle gedichten anoniem."
 

Dit is in volkomen tegenspraak met zijn stellige bewering in Bloemen van het kwaad dat het gedicht in 1923 voor het eerst verscheen.

De methode die Paul Damen in zijn boek hanteert om de echtheid van 'zijn' Hitlergedichten aan te tonen is tamelijk brutaal: eerst wordt ruim aandacht geschonken aan enkele ontmaskerde vervalste Hitlergedichten. Daarbij deelt hij sneren uit aan deskundigen die in die falsificaties trapten. Dan schrijft hij: 'Tot zover de vervalsingen'. Met andere woorden: wat nu volgt is echt.

Zijn truc om de aandacht af te leiden is heel doorzichtig. Eerst beschimpt hij deskundigen vanwege hun gebrekkig onderzoek – en schrikt er daarna niet voor terug hun werk schaamteloos te plunderen en te plagiëren. Vervolgens weegt hij zogenaamd argumenten tegen elkaar af, om dan met een 'conclusie' te komen die hij ongegeneerd handhaaft, met enkel de bedoeling de schijn van wetenschappelijk onderzoek op te houden.

naar boven


Voorbeeld van de misleiding

Een goed voorbeeld van hoe Paul Damen zijn lezers misleidt is het volgende. In zijn betoog dat het Muttergedicht écht uit 1923 stamt komt hij op blz. 197 met details op de proppen over het uittikken van Mein Kampf. Zó gedetailleerd – dan moet het wel echt zijn! Maar wat is het geval? Hij heeft een passage van Wikipedia geplukt met kolder over Ilse Hess-Pröhl, de vrouw van Hitlers plaatsvervanger Rudolf Hess. Dat presenteert hij als eigen vondst. Plat plagiaat, inclusief de overname van de lariekoek, met toevoeging van een zoutvat kolder:

Links de Wikipedia tekst, rechts de versie van Damen

Adolf Hitler en Rudolf Hess zaten inderdaad enige tijd samen gevangen in Landsberg - in 1924, na de Bürgerbraukellerputsch van 8/9 november 1923. Hitler tikte daar Mein Kampf uit. Op een typemachine die hij met toestemming van de gevangenisdirectie in zijn cel had laten bezorgen.

Ilse – eerst in 1927 gehuwd met Hess – kwam soms in de gevangenis op bezoek. Ze was in 1924 op geen enkele wijze betrokken bij het uittikken van Hitlers boek. Noch in de gevangenis, noch in München. Om het nog vreemder te maken: eerst betoogt Damen uitvoerig dat Hitler zijn Muttergedicht op 14 mei 1923 publiceerde - bijna zes maanden vóór de novemberputsch. En nu, nog op dezelfde bladzijde in zijn boek, is het opeens: ergens in 1924.

naar boven

Meer plagiaat

In Damens Hitlerhoofdstuk wemelt het van plagiaat. Een ander voorbeeld: op bladzijde 194 citeert hij zogenaamd uit een Hitlerbiografie hoe Hitler met vrouwen omging. Hij noemt daarbij enkele malen de naam van de biograaf: Ilrich. Maar... er bestaat geen Hitlerbiograaf met die naam. Wat blijkt? Damen heeft de Hitlerbiografie van Volker Ullrich, want zo heet hij in 't echt, niet gelezen: hij plagieert uit de recensie van de Ullrichbiografie, die dr. Hans Renders in 2014 voor het Het Parool schreef.

Terug naar Mutti – er bestaat geen enkele twijfel over de werkelijke auteur van het Muttergedicht. Als hij dat na 'tien jaar onderzoek' nog niet ontdekt heeft is dat al genoeg reden het boek af te serveren.

naar boven

Het witwassen van het plagiaat

Maar hij gaat veel verder. Een groot deel van zijn boek bestaat uit vertaalplagiaat, dat hij op een brutale wijze heeft witgewassen. Zijn werkwijze was simpel: hij vertaalde bestaande Engelse vertalingen één-op-één en legde die vertalingen als eigen werk voor aan een kenner, die hij vervolgens achterin zijn boek bedankte voor de hulp. Of hij bedankte mensen puur om hun naam te laten vallen: Hafid Bouazza (bedankt voor zijn hulp bij Arabische vertalingen) verklaarde ons geen noemenswaardige hulp geboden te hebben.

Met deze 'stempels van goedkeuring' hield hij zijn uitgevers, nawoordschrijver Menno Wigman, recensenten, journalisten en uiteindelijk het publiek voor de gek.

Damen verklaarde dat zijn werk door historici en vertalers was nagekeken, die ingehuurd zouden zijn door de uitgeverij. Gezien de grote hoeveelheid fouten en blunders in het boek en het massale plagiaat is dat uiterst onwaarschijnlijk.

We vroegen Bart Kraamer en Chris de Jong van uitgeverij Koppernik of deze bewering van Damen klopte. Ze lieten weten dat we het antwoord op die vraag 'elders moesten zoeken.'

naar boven

Vertalingen van één gedicht verschillen altijd

Wie denkt dat verschillende vertalingen van één gedicht altijd heel sterk op elkaar lijken, heeft het mis. Een poëzievertaling is een interpretatie. Elke vertaler zal een gedicht anders interpreteren. Laat tien vertalers onafhankelijk van elkaar aan één gedicht werken en er zullen tien verschillende vertalingen ontstaan. Dat is goed te zien aan de hand van dit voorbeeld, vier verschillende vertaling van Marsmans 'Herinnering aan Holland'' (Denkend aan Holland / zie ik breede rivieren / traag door oneindig / laagland gaan (...):

Bron: David Reid Poetry Translations Prize, 2006

Als twee vertalingen van één gedicht sterk op elkaar lijken, dan kan je er gif op innemen dat een van de vertalers het werk van de ander geplagieerd heeft. Dat geldt niet alleen voor verschillende vertalingen van één gedicht naar één taal, maar ook voor vertalingen van één gedicht naar talen binnen dezelfde taalgroep, zoals het Nederlands en het Engels.

De 'vertalingen' van Paul Damen hebben zoveel overeenkomsten met oudere Engelse vertalingen, dat van toeval geen sprake kan zijn. Het gaat daarbij niet om een paar overeenkomstige woordjes of regels, maar om complete één-op-één overgenomen gedichten, inclusief de fouten die de oorspronkelijke Engelse vertalers hebben gemaakt.

Nergens in het boek meldt Damen dat hij bestaande vertalingen naar het Nederlands heeft bewerkt. Nergens noemt hij de echte bronnen voor zijn vertalingen. Integendeel: hij beweert alles zelf uit de oorspronkelijke taal vertaald te hebben en schimpt, zowel in het boek als in interviews, herhaaldelijk op eerdere vertalers. Een paar voorbeelden: "Een heleboel vertalingen, zoals die uit het Chinees van Mao, daar klopt geen kut van. Dus ik wilde liever alles zelf vertalen." Bij Stalins Georgische gedichten: "De Russische vertalers [maken] het helemaal bont." En vervolgens plagieert hij diezelfde vertalers. Precies zoals hij dat met het werk van serieuze historici deed.

naar boven

De grootste literaire zwendel van de afgelopen 25 jaar

Paul Damens werkwijze is zó doorzichtig, dat het ons elke dag méér verbaast dat niemand eerder alarm heeft geslagen over dit bedrog. Het kan gerust de grootste literaire zwendel in het Nederlandse taalgebied van de afgelopen 25 jaar genoemd worden. Immers: het bedrog van Adriaan Venema met diens Schrijvers, uitgevers en hun collaboratie deed zich voor in 1988-1992.

De uitgevers treft natuurlijk het verwijt dat ze het werk zonder enige controle op de markt gebracht hebben. Wat hen hiertoe gebracht heeft is een raadsel.

Menno Wigman meldt intussen, na kennisneming van ons dossier, dat hij afziet van de voorgenomen opname van het door hem geschreven nawoord van Bloemen van het kwaad in zijn nieuwe essaybundel.

Natuurlijk brachten we Trouw op de hoogte van onze bevindingen. De krant liep in de berichtgeving over de 'authentieke' Hitlergedichten voorop (en beweert nog steeds dat het om 100% echt materiaal gaat ). Dit deden we ruim elf maanden nadat de krant al door een van de schrijvers van dit artikel gewezen was op wie werkelijk het Mutti-gedicht had geschreven: Georg Runsky. Voormalige verzetskrant Trouw hield zich toen doofstom. De canard van het dagblad bleef onweersproken en vormde de aanzet voor de triomftocht van het boek.

De reactie van Trouw-hoofdredacteur Cees van der Laan nu: "Vanwege de complexiteit van deze kwestie, het gegeven dat Trouw niet als speelbal wil fungeren in een verbale strijd over feiten en fictie en als krant tegelijkertijd recht wil doen aan de geschiedenis, wil ik mij eerst nader oriënteren. Ik zal onder andere deze kwestie door een deskundige laten uitzoeken. Dit zal enige tijd gaan vergen."

Dat hadden ze beter eerder kunnen doen. De Hitler-de-dichter-mythe, die tot nu alleen op neonazisites rondwaarde, heeft dankzij het werk van Paul Damen en de gretige voedingsbodem die het vond in de kritiekloze vaderlandse pers, inmiddels vaste voet gevonden in ons lieve vaderland.

Inmiddels is het eerste vertaalde Moedergedicht van Georg Runsky al opgedoken in ‘t Vijverblad, nieuwsbrief van woonzorgcentrum de Vijverhof. Met de vermelding van Paul Damen als vertaler. De naam van de dichter wordt niet genoemd. Dan moet het wel van Hitler zijn.

naar boven

Hitler-de-dichter: een Nederlands exportproduct

En dankzij een onnozele verslaggever van Vice.com zijn Damens Nederlandse 'vertalingen' vertaald naar het Engels en het Duits. Hitler-de-dichter, tegenwoordig een Nederlands exportproduct.

Een becommentarieerde versie van het Hitler-hoofstuk, uitgebreid commentaar bij de volgens Paul Damen 'echte' (maar toch echt valse) Hitlerverzen, talloze bewijzen van Damens plagiaat en geblunder, alsmede een uitgebreide bronnenvermelding staan op:
http://www.bartfmdroog.com/droog/dd/


Bloemen van het kwaad. Gedichten van dictators. Samenstelling en vertaling Paul Damen. Koppernik, [Amsterdam], [2016], 517 p. 2de druk [2016]. 


Fotoverantwoording

'Hitler doet J.C. Bloem' - collage Bart FM Droog, 2017
Foto Georg Runsky uit Sachsens Gelehrte, Künstler und Schriftsteller in Wort und Bild. Nebst einem Anhang: "NichtSachsen". Herausgegeben und redigiert von Bruno Volger. Bruno Volger Verlagsbuchhandlung, Leipzig-Gohlis, 1907—1908. 280p.

Foto Adolf Hitler: Roger Viollet/Getty
Foto Paul Damen: screenshot VPRO's Boeken, 24-04-2016.

naar boven


 

  Deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:



Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

     


© Jaap van den Born / Bart FM Droog / De Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2017

Webdesign Revan Barlas