Hans Elema - Nederlandse Poëzie Encyclopedie

versie: 06-08-2016 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen

Hans Elema

Geboren te:
Leermens, 30-06-1904
Gestorven te:
Haren, 31-07-1977
Volledige naam:
Johannes Elema
Naamsvarianten:
J. Elema; H. Elema
Pseudoniemen:-

Foto: Nieuwsblad van het Noorden, 1979 *

zie: - Groninger dichters

Hoogleraar Duits en dichter. Hij schreef in het Nederlands, Gronings en Duits.

Hans Elema was de zoon van een Groninger boer. Hij deed in 1922 eindexamen aan de Rijks HBS in Groningen. In 1925 slaagde hij voor zijn staatsexamen gymnasium. In hetzelfde jaar publiceerde hij zijn eerste Groningstalige gedichten en verhalen in het Maandblad Groningen.

Hij studeerde Germaanse taal en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. In 1929 deed hij zijn doctoraal examen. Hij werd leraar aan middelbare scholen; hij gaf les in Tiel en Zierikzee en was onderdirecteur van de Gemeente-HBS en -MMS in Hilversum.

Hans Elema, circa 1949**

In 1937 promoveerde hij in Groningen op een proefschrift over de Duitse dichter Detlev von Liliencron. Twintig jaar later, in 1957 werd hij aan de universiteit te Groningen benoemd tot hoogleraar in de Duitse letterkunde voor de Middeleeuwen en de Nieuwere Tijd.

In 1958 wordt Hans Elema redactievoorzitter van het maandblad Groningen. Die functie bekleedt hij tien jaar. Hij gebruikt het blad om zijn ideeën over Groningen, de Groninger Beweging, de Groninger cultuur naar buiten te brengen.

Prof dr. Hendrik Entjes, hoogleraar Nedersaksische taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen, in 1977¹: "Van bijzondere betekenis in dit verband is een groot artikel onder de titel 'Na zeven jaar'. Elema zet er in uiteen, wat hij onder regionalisme in het algemeen verstaat en vooral, wat hij van een Groninger regionalisme verwacht. De componenten, die voor hem een regio bepalen, zijn: eenzelfde taal, eenzelfde geschiedenis, eenzelfde aard en eenzelfde landschap.

Daaruit moest wel volgen, dat hij iedere mythische inhoud van het regionalisme van de hand wijst en dat een Groninger regionalisme een puur provinciale aangelegenheid is. Een groter verband over de grenzen van de provincie heen, laat staan over de grenzen van het land, miste in de gedachtengang van Elema iedere realiteit en daardoor elke kans op verwerkelijking."

In 1970 legde hij zijn hoogleraarschap neer, uit protest tegen de democratiseringsgolf. Het Nieuwsblad van het Noorden, 1977²: "Een officieel afscheid hield hij niet — 'dat zou maar huichelachtig zijn'." Entjes: "Hij nam afscheid met een op schrift gesteld college, bitter van toon, maar met ideeën, die de moeite van het overdenken alleszins waard zijn."

Een samenvatting van zijn 'afscheidscollege', dat hij in gestencilde vorm uitbracht, is te lezen in het Nieuwsblad van het Noorden van 4 juni 1970 en in de Leeuwarder Courant van 5 juni 1970 (zie: bronnen).

naar boven

In 1971 roemde de Groninger dichter Jan Boer hem als 'voorman' der Groninger dichters. Maar dat was hij, volgens Simon van Wattum in 1979, niet: "Elema was te zeer Groninger, te veel individualist, te wars van interregionale stromingen, te eigenzinnig ook in z'n opvattingen over wat wel of niet in de streektaal geschreven kan worden, om, ondanks z'n jarenlange bemoeienissen met de redactie van het maandblad Groningen, richting- en maatgevend voor het Groninger literaire wereldje te kunnen zijn. Zoals hij in 1970 ontslag nam als hoogleraar uit protest tegen de ontwikkelingen in de faculteit der letteren, zo keerde hij zich ook af van het Nedersaksisch Instituut toen dit niet zo Gronings werd als hij zich had voorgesteld."

Hans Elema is in zijn geboorteplaats Leermens begraven.

naar boven

Over Hans Elema

Klaas D. Drenth. "Schemer zal geven wat dag heeft beloofd". Schrijvers in Haren. Boomker & Savenije, Groningen, 1998. 44 p. Geschreven in opdracht van de Culturele Raad Haren, ter gelegenheid van de opening van het cultureel centrum 't Clockhuys in Haren op 9 oktober 1998. Tevens uitg. ter gelegenheid van het 80-jarig jubileum van boekhandel Boomker & Savenije. Over Johannes Elema (1904-1977), Lidy van Eijsselsteijn (1904-1986), Johan Fabricius (1899-1981), W.F. Hermans (1921-1995), Muus Jacobse (1909-1972), Rutger Kopland (1934-2012) en Hendrik de Vries (1896-1989). 2de herziene druk 2003. 54 p.

naar boven

Dichtbundels:
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

Gedichten. Stabo All-Round, Groningen, 1979. 95p. Nedersaksische schriften 7; Publikaties van het Nedersaksisch instituut der Rijksuniversiteit Groningen. Groningstalig.

Stad en dorp. Nagelaten gedichten. Stabo. Groningen, [1980]. 63p. Stabo's litteraire reeks 5. Nederlandstalig.

naar boven

Overige werken:

Stil und poetischer Charakter bei Detlev von Liliencron. Paris, Amsterdam, 1937. VI, 495p. Proefschrift Groningen. Over Freiherr Friedrich Adolf Axel Detlev von Liliencron (1844-1909).

Poetica. Servire, Den Haag, 1949. 271p. Servire's encyclopaedie. Afd. D4 [i.e. D3], Aesthetica; 2.

De tuin van Algabel. J.B. Wolters, Groningen [etc.], 1957. 19p. Inaugurale rede Groningen.

Benaderingen van het literaire werk. Zes belichtingen door J.H. Waszink, J. Elema, J.G. Bomhoff, G. Kazemier, E.L. Kerkhoff, J.H. Schouten. Servire, Den Haag, 1961. 136p.
Lezingen gehouden voor de school voor taal- en letterkunde te 's-Gravenhage; 1960/61; Servire luxe-pockets 55.

Hendrik Entjes [en J. Elema]. Tweespraak. [Tweespraken bij de Hendrik de Vries-prijs 1964 van de stad Groningen voor Simon van Wattum]. Van der Veen, Winschoten, 1965. 67p. Opgenomen vroege en latere gedichten van Simon van Wattum deels eerder verschenen in: Tussen wenst en wereld, resp. in: 't Swieneniegeltje, resp. in: Op wenakker, resp. in: Maandblad Groningen.

Imaginäres Zentrum. Studien zur deutschen Literatur. Van Gorcum, Assen, 1968. VI, 220p.

Literarischer Erfolg in sechzig Jahren. Eine Beschreibung der belletristischen Werke, die zwischen 1900 und 1960 aus dem Deutschen ins Holländische übersetzt wurden. Van Gorcum, Assen, 1973. VIII, 345p.

naar boven

Bloemlezingen:

Door Hans Elema samengestelde bloemlezingen.

Moderne deutsche Prosa. Wolters, Groningen, 1949. 124p. 2de druk. 1ste druk in ?

Die Geige. Eine gedichtsammlung. J. Muusses, Purmerend, 1951. 153p. 2de druk 1952. Bloemlezing uit Duitse poëzie.

J.H. Neuteboom (1865-1929). Zien leste dreum. Verhalen, schetsen en gedichten. Ingel. door J. Elema. Van der Veen, Winschoten, 1963. 104p. Sasland riege 2. Groningstalig.

Poëzie van Hans Elema is (nog) niet in Nederlandstalige bloemlezingen aangetroffen.

naar boven

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

* Foto uit: Nieuwsblad van het Noorden, 17-02-1979. Fotograaf onbekend.
** Foto uit: Lectuur-Repertorium. Deel 1. A.S.K.B., Vlaamsche Boekcentrale/Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1952. Fotograaf onbekend.
Jan Boer. Dij 't zulf beleefd hemmen verstoan boerenpoëzie. Nieuwsblad van het Noorden, 21-01-1970.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011015630:mpeg21:a0165
Brinkman's Catalogus, 1951.
DBNL: Hans Elema (1904-1977)
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=elem001
DBNL: Hendrik Entjes (1919-2006)
http://www.dbnl.org/tekst/_jaa004200701_01/_jaa004200701_01_0008.php
¹ Prof. dr. H. Entjes. Elema: markant Groninger dichter en regionalist. Nieuwsblad van het Noorden, 12-08-1977.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011017929:mpeg21:a0291
² NN. Prof. Elema keert RU de rug toe. Nieuwsblad van het Noorden, 04-06-1970.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011015732:mpeg21:a0075
NN. Prof. Elema neemt vervroegd ontslag aan RU Groningen. Leeuwarder Courant, 04-06-1970.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010618460:mpeg21:a0235
NN. Prof. Elema neemt ontslag. "Het gaat verkeerde kant op aan de universiteiten." Leeuwarder Courant, 05-06-1970.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010618461:mpeg21:a0355
Jan Boer. Hans Elema, veurman van ons dichters. Nieuwsblad van het Noorden, 29-04-1971.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011016021:mpeg21:a0171
NN. Grunneger Schrieversdag Staphorst ten voeten uit. Nieuwsblad van het Noorden, 28-06-1971.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011016070:mpeg21:a0067
NN. Prof. dr. J. (Hans) Elema (73) uit Haren overleden. Nieuwsblad van het Noorden, 02-08-1977.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011017920:mpeg21:a0022
H. Entjes. Levensbericht Johannes Elema. Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1978, 1978.
http://www.dbnl.org/tekst/_jaa003197801_01/_jaa003197801_01_0003.php#section-2-4
Simon van Wattum. Gedichten uit de siertuin der Groninger poëten. Nieuwsblad van het Noorden, 17-02-1979.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011018722:mpeg21:a0427
JG [Jan Glas]. Hans Elema. Webloug, [S.a.].
http://www.webloug.nl/hans-elema/

Boeken, brieven en/of materiaal van, over en/of aan Hans Elema bevinden zich in:

British Library, Londen
Deutsche Nationalbibliothek, Frankfurt / Leipzig
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen
Groninger Archieven, Groningen
Koninklijke Bibliotheek, Brussel
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterkundig Museum, Den Haag
Poëziecentrum Nederland, Nijmegen

naar boven

deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:

Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

Webdesign Revan Barlas