Steven Barends - Nederlandse Poëzie Encyclopedie

versie: 19-12-2016 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen

Steven Barends

Geboren te:
Delfzijl, 09-09-1915
Gestorven te:
Keulen (D), 23-05-2008
Volledige naam:
Samuel Barends
Naamsvariant:
S. Barends
Pseudoniemen:
Dum-Dum; H.P. Borgers
Stefan Barends

Foto: Steven Barends circa 1935
Fotograaf onbekend

zie: - Groninger dichters

Dichter, prozaïst en vertaler van Mein Kampf.

Oudste van de vier kinderen van Barend Zacharias Barends (1889-1953) en Johanna Catharina Hendrika Schönfeld (1892-1929). Zijn vader hertrouwde in 1931 met Magarietha Zwaantine Jensema (1894-1972). De naar zijn grootvader vernoemde Samuel huwde op 18 oktober 1939 met Truus Pfann. Uit dit huwelijk ontsproten twee dochters. Ze scheidden in 1943. Hij zou na de oorlog in Duitsland hertrouwd zijn

[Deze biografische schets is hoofdzakelijk gebaseerd op: Gerard Groeneveld. Steven Barends. Querulant in fascistisch letterland. Flanorreeks nr 3. Flanor, Hilversum, 1988. 81p.]

Steven Barends groeide op als Samuel Barends in de havenplaats Delfzijl, waar zijn vader directeur was van het scheepvaartbedrijf N.V. Wijne & Barends' cargadoors- en agentuurkantoren. De familie was religieus en stamde af van Zwitserse doopsgezinden.

In zijn jeugd leed hij aan tuberculose, een ziekte waaraan zijn broertje Johan in 1928 op elfjarige leeftijd overleed. Een jaar later velde de ziekte ook zijn moeder. Na haar dood hertrouwde zijn vader, in augustus 1931. De toen 15-jarige Samuel Barends kon dit tweede huwelijk niet accepteren; de relatie tussen hem en zijn vader verslechterde dan ook.

In 1933 verhuist hij naar Utrecht, waar hij in de vierde klas van de gemeentelijke HBS terecht komt. Hij woont in bij het schoolhoofd, maar omdat het tussen beiden botst, vertrekt hij in 1934 naar Meppel, waar hij de HBS-opleiding voortzet. In dat jaar openbaren zich zijn eerste fascistische sympathieën. Hij is kortstondig lid van de Algemeene Nederlandsche Fascistenbond van Jan Baars.

In mei van dat jaar debuteert hij met twee gedichten - onder het pseudoniem Dum-Dum - in het naar de partij vernoemde weekblad van het fascistische Zwart Front, geleid door Anton Meijer. In augustus 1934 reist hij naar Engeland, waar hij in contact komt met Britse fascisten, de 'Black shirts'. Hij schrijft daarover enthousiast aan Meijer dat hij bij de Engelsen "real comradeship" heeft gevonden. Na zijn terugkomst in Nederland krijgt Barends problemen met zijn vader, die niet gediend is van 's zoons politieke activiteiten.

Bij de eerste door circa 400 fascisten bijgewoonde Zwart Front-Landdag te Oisterwijk, 30 mei 1935, was de toen 19-jarige Barends aanwezig. Een verslaggever van Het Vaderland schreef over deze fascistische bijeenkomst: "Na de redevoeringen is den Leider een zwarte standaard aangeboden, waarbij de jongeheer Dum-Dum — het pseudoniem van een 17-jarige, die, naar men ons mededeelde, voor zijn vader zich niet met politiek mag bemoeien, maar die desniettemin heele bundels van fascistische verzen heeft gedicht — uit eigen werk heeft gedeclameerd."

Ook in Meppel is Barends actief als politiek propagandist. Hij komt hierdoor tweemaal in aanraking met justitie.

In 1936 krijgt hij van uitgever, dichter en nazi-propagandist George Kettmann Jr. de uitnodiging om een bijdrage te leveren aan de bloemlezing Ochtend-appèl, een boek met verzen van 'jonge dietschers' van fascistische en/of nationaal socialistische huize. Uit dit contact met Kettmann ontstaat een vriendschap die tot het eind van de Tweede Wereldoorlog, met de enige botsing, blijft bestaan.

Omdat Kettmann dan nog een NSB-er is, en het Zwart Front en de NSB als water en vuur zijn, vraagt Barends aan Meijer om advies. Hij mag meewerken, vermits het boek géén NSB-uitgave wordt.

Gerard Groeneveld: "Inmiddels zit hem het propaganda voeren in het noorden van Nederland niet mee. Tegen Meijer klaagt hij dat hij zichzelf
als mislukt beschouwt en hij waarschuwt de leider van Zwart Front dat een al te sterke katholieke tendens bij de mensen in de noordelijke regionen van Nederland niet aanslaat. Ook volgt er een eerste aanvaring met Meijer wegens een kwestie met een afdelingsleider van Zwart Front. Barends zou over hem geroddeld hebben en Meijer raadt hem aan zich verder disciplinair te gedragen.

In april 1937 verhuist Barends naar Amsterdam. Eén jaar eerder was in Spanje de burgeroorlog uitgebroken en Barends vat het plan op om een daad te gaan stellen in Spanje."

Via Italië reist hij door Frankrijk, waar hij uiteindelijk strandt in het plaatsje Bayonne, iets ten oosten van Biarritz, zo'n 25 kilometer van de Spaanse grens. Hij verzoekt Meijer hem een aanbevelingsbrief te sturen die hem over de grens kan helpen. Meijer geeft hieraan gehoor, maar de brief is niet voldoende. Aan een tweede verzoek geeft Meijer geen gehoor; hij verzoekt hem zo snel mogelijk naar Nederland terug te keren - waarschijnlijk uit angst dat de berooide Barends als landloper opgepakt zou worden, en zo het Zwart Front in diskrediet zou brengen.

Barends weigert naar Nederland terug te keren. Dankzij een wekelijkse toelage van z'n vader kan hij in Frankrijk blijven. Arnold Meijer gelast intussen een intern onderzoek naar Barends. Dat wordt verricht door de Rotterdamse architect Bertus Boezeman, die drie weken bij Barends in huis verbleef. Boezeman rapporteert dat Barends onbetrouwbaar moet worden geacht en dat hij homoseksueel is. Waarop Meijer in februari 1938 Barends als Zwart Front-lid royeert. In september 1938 zoekt Meijer echter weer toenadering tot Barends en zegt dat zich als voorwaardelijk lid weer mag aanmelden.

Onderwijl vernauwt zich het contact met Kettmann. In Parijs, waar Barends enige maanden verblijft, werkt hij aan een dichtbundel en een novelle, die bij Kettmanns uitgeverij verschijnen.

Hij gebruikte destijds als auteursnaam S. Barends. Zijn eigenlijke naam, Samuel, klonk te joods. Al in z'n Zwart Fronttijd raakte hij geïrriteerd als hij bij die naam of als 'Sam' werd aangesproken. Zijn latere vrouw Truus hielp hem aan de naam waaronder hij bekend is geworden. Bij een van hun eerste ontmoetingen vroeg ze naar z'n voornaam. Hij antwoordde dat ze maar moest raden. Truus gokte op 'Steven'.

Mein Kampf - Mijn kamp

Uiteindelijk keert Barends terug naar Amsterdam, waar hij in oktober 1938 van Kettmann de opdracht krijgt om Adolf Hitlers bestseller Mein Kampf naar het Nederlands te vertalen. Aanvankelijk werken de vertaler en uitgever zonder contract in de eerste plaats omdat ze elkaar als vrienden beschouwden, tussen wie niets schriftelijks vastgelegd hoefde te worden. Kettmann, op 27 april in 1942, na een conflict over de royalty's, voegde daar aan toe: "Dat wij met deze uitgave - ook bij den boekhandel - vijanden zouden maken, was te voorzien; daarom op zich zelf al was het moeilijk vooruit te zeggen hoeveel geld wij voor de vertaling zouden kunnen uitkeren"

In 1939 wordt toch een contract gesloten. Dit omdat Barends middels zo'n contract zowel zijn vader als z'n aanstaande schoonvader vader wilde laten zien dat hij inkomsten genereerde. Ook had hij zo'n contract nodig voor de overname van het antiquariaat van zijn schoonvader, de winkel 'In dat Boec van Merlijn', aan de Grimburgwal 15 te Amsterdam.

Groeneveld: "Kettmann tekende het contract waarin overeengekomen werd dat Barends voor de eerste druk van Mijn kamp, die in een oplage van 3.000 stuks zou verschijnen, fl. 0,31½ per verkocht exemplaar zou ontvangen. In werkelijkheid was Kettmann mondeling met Barends fl. 0,13½ per exemplaar overeengekomen. Ter vergelijking: de Führer zelf ontving fl. 0,45 per verkocht exemplaar. In de winkel moet het boek fl. 4,50 kosten. In 1939 verschenen er twee drukken van Mijn kamp. Later beschouwt Barends het contract als rechtsgeldig en begint het financiële touwtrekken tussen vertaler en uitgever."

De vertaling verschijnt op 6 december 1939; de eerste druk is in één dag uitverkocht. De 2de druk verschijnt nog voor de kerst. Uiteindelijk verschijnen van deze vertaling zo'n 150.000 exemplaren (zie de details in de bibliografie.

Groeneveld: "Op 13 december 1939 verschijnt er een recensie van de vertaling in het dagblad De Tijd. Jop Pollmann, de recensent, noemt Barends' vertaling onbetrouwbaar. Na een aantal passages te hebben besproken, concludeert Pollmann: 'Deze vertaling echter suggereert wat er niet staat en laat wat er wel staat weg. Zij doet 't, meen ik, toch niet geheel en al naar willekeur: de veranderingen schijnen bijna zonder uitzondering in één bepaalde richting te wijzen. De vertaler is geen domme jongen: uit vele, groote taalkundige moeilijkheden weet hij zich telkens weer te redden; maar juist daarom zijn we er niet erg gerust op. Mijn critiek op de vertaling betrof slechts enkele passages; maar vrijwel geen enkele belangrijke pagina, die ik controleerde, kon de toets van een grondige critiek doorstaan. [...] Iedere Nederlander dient dit product te verwerpen; een auteur mag zijn eigen schriftuur wijzigen: den vertaler ontzeggen wij dit recht, vooral met dit boek in dezen tijd.'"

Groeneveld: "Pollmann doelt hier op wat hij eerder schreef in de recensie, namelijk dat met een bewuste verminking één groep gebaat zou kunnen zijn: een aan het Derde Rijk verwante. Het weglaten of verdraaien van Hitlers ideeën over annexatie zou in het Nederland van voor de oorlog minder protesten uitlokken, zo dacht Pollmann waarschijnlijk."

Als Mijn kamp verschijnt, is Barends al gehuwd met Truus Pfann. Hij is nu naast schrijver en vertaler óók antiquaar.

1940-1942: NSB-er, antisemiet en helper van joodse onderduikers

Omdat de inkomsten van het schrijfwerk en het antiquariaat tegenvallen, gaat Barends aan het werk als vertegenwoordiger van uitgeverij De Amsterdamsche Keurkamer. Na de Duitse inval sluit hij zich aan bij de NSB. Hij krijgt lidmaatschapsnummer 162.869. In 1942 sluit hij zich vanzelfsprekend aan bij de Nederlandsche Kultuurkamer.

In 1941 verschijnt een bijdrage van hem in het radicaal-anti-semitische blad De Misthoorn. Dit tijdschrift schrijft in 1942 een prijsvraag uit voor de beste oorspronkelijk Nederlandse mars-, strijd- en soldatenliederen, volksliederen en -liedjes en volkspoëzie. Er valt fl. 150,- te verdienen voor het beste getoonzette lied en fl. 50,- voor het beste niet-getoonzette lied. De jury bestaat uit Piet Heins, George Kettmann Jr., P. Molenbroek, Melchert Schuurman en Steven Barends.

Later dat jaar breekt een conflict uit tussen de NSB-leiding en een aantal medewerkers van De Misthoorn, waaronder Steven Barends en George Kettmann. Op last van NSB-leider Mussert wordt hij op 9 september 1942 ontslagen en geroyeerd vanwege 'anti-nationaal-socialistische agitatie.'

Groeneveld: "Haaks op de antisemitische uitlatingen van Barends staat dat hij eind 1942 een jonge joodse vrouw bij zich in huis nam als gezinsverzorgster voor zijn twee dochters. Een op zijn minst opmerkelijke gebeurtenis voor iemand die in het jodendom en de joodse geest zijn grootste vijand zag. Barends was inmiddels met zijn vrouw naar Hilversum verhuisd, waar zij een huis aan de Utrechtseweg betrokken. De joodse vrouw vertrouwt hij toe dat zij hier "veiliger dan waar ook" zal zijn. Haar niet-joodse man hielp in het boekenantiquariaat te Amsterdam. Het echtpaar heeft tot en met begin 1943 bij Barends ingewoond en is toen naar een ander onderduikadres gegaan. Uiteindelijk hebben beiden de oorlog overleefd."

1943-eind van de oorlog

Na z'n royement uit de NSB werkt hij enige tijd bij de Rijksfilmkeuring. Hij zoekt z'n toevlucht bij de Germaanse SS, werkt mee aan SS-tijdschriften als Storm en Hamer. Zijn huwelijk met Truus Pfann is inmiddels stuk gelopen, ze scheiden in 1943. Een slepend conflict met George Kettmann over de royalty's over Mijn kamp wordt evenwel bijgelegd.

In april 1944 treedt Barends toe tot de Waffen-SS, waar als Kriegsberichter bij de SS-Standarte 'Kurt Eggers' wordt ingedeeld. Deze eenheid bestond uit louter oorlogsverslaggevers, de aan de verschillende fronten reportages maakten. Uit twee artikelen in Storm, begin 1945, valt op te maken dat hij in die tijd in Italië gelegerd is. Hij blijft tot het bittere eind gedichten publiceren, een van zijn laatste gedichten uit oorlogstijd is getiteld 'Voor Adolfs Hitlers Rijk'.

De laatst bekende oorlogsreportage uit Italië van Barends verschijnt op 23 maart 1945 in het SS-blad Storm. Die eindigt als volgt:

Dan komt het signaal: een machinepistool begint te rikketikken. Nu gaat alles heel snel. De pantservuisten worden afgeschoten, de geweergranaten worden in het huis gejaagd. Alles brandt met loeiende vlammen; alles kraakt en knapt. Geel en rood is alles om ons heen. De granaten op de vrachtauto ontploffen de eene na de andere. In het huis beweegt zich niets meer. Canada moet weer nieuwe mannen ter vervanging sturen, want die hier bij elkaar zaten, zien de vruchtbare vlakten van hun vaderland niet terug. Ze zijn gesneuveld! Waarvoor? Of hun moeders en vrouwen het weten, staat te betwijfelen. Maar de joden van Wallstreet wrijven, hun handen van genoegen: voor hen gaan de zaken goed. En waarom zou dan een moeder moeten weten, waarvoor haar zoon gedood werd? De patrouille sluipt terug. Morgen ervaren de heeren Amerikanen wel, dat de SS weer bij hen op bezoek is geweest.

Na de oorlog

Barends zal bij leven nooit meer naar Nederland terugkeren. De Nederlandse Justitie zoekt hem vanwege zijn oorlogsverleden - een rechtszaak bij verstek blijft uit, omdat men vermoed dat hij in de laatste oorlogsmaanden is omgekomen. De Ereraad voor de letterkunde sluit hem zekerheidshalve voor het leven uit van vertaalwerk en legt hem een publicatieverbod van tien jaar op.

Na jarenlange stilte verschijnen er in 1953 nieuwe, Duitstalige gedichten van Steven Barends in het Vlaamse tijdschrift De Tafelronde. In 1954 drukt dit blad een kort, eveneens Duitstalig, verhaal van hem af. Het is onbekend of de redactie wist wie Steven Barends was, al doet het redacteurschap van Karel Vertommen, die net als Barends had meegewerkt aan de 'bruine' bloemlezing Gelaat der dichters (1944), dat wel vermoeden.

In 1956, hij woont dan in de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein, schrijft Barends het Nederlandse Ministerie aan, met de vraag of hij nog steeds gezocht wordt. Hij krijgt een bevestigend antwoord. Ook schrijft het Ministerie hem dat hij door de indiensttreding bij de SS zijn Nederlanderschap verloren heeft.

Zover bekend hertrouwde Barends in Duitsland, waar hij leefde onder de naam Stefan Barends. Voor het farmaceutische bedrijf Bayer was hij te Keulen werkzaam als vertaler van bijsluiters van medicijnen.

In september 2007 sprak hij voor het laatst met de pers. Aan dagblad Trouw gaf hij een telefonische reactie op het plan van Minister Plasterk (Cultuur) om het verbod op Mein Kampf op te heffen. Daar was Barends het mee eens: "Hoeveel boeken moet je dan wel niet verbieden? Het werk van Stalin wordt net zo goed vrij verspreid. Een verbod maakt het boek alleen maar interessanter." [NRC, 2008]

Zijn as is na de crematie in Duitsland overgebracht naar een begraafplaats in Arnhem.

Steven Barends was medewerker aan o.a. De Nieuwe Gids, De Misthoorn, De Schouw en Groot Nederland.

Over Steven Barends

Gerard Groeneveld. Steven Barends. Querulant in fascistisch letterland. Flanorreeks nr 3. Flanor, Hilversum, 1988. 81p. Oplage van 60 genummerde ex.

Dichtbundels:
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

Jeugd in opstand. Uitgeverij Oisterwijk, Oisterwijk, 1934*. 35p. fl. 0,40. Beleefde 2de druk. Niet in KB. Uitgebracht in brochurevorm. * Datering: Brinkman's Catalogus 1931-1935.

Viva la muerte!
De Amsterdamsche Keurkamer, Amsterdam, 1938. 55p. fl. 0,50. Online op Delpher.
Besproken door Menno ter Braak in 'Dietscher of Duitscher?'
Het Vaderland, 09-04-1939:
http://www.mennoterbraak.nl/tekst/
braa002vade08_01/braa002vade08_01_0042.php

Hart, mijn hart. Voorteekens-reeks nr. 2. De Amsterdamsche Keurkamer, Amsterdam, 1944. Oplage 1000 ex. 26p. [Liefdesverzen].

Bitter brood. Voorteekens-reeks nr. 6. De Amsterdamsche Keurkamer, Amsterdam, 1944. Oplage 1000 ex. 46p.

Proza:

Bruine rebellen in Oostenrijk. Een verhaal van bloed en grenzen. De Amsterdamsche Keurkamer, Amsterdam, [1938]. 80p.

Vertalingen:

Ludwig Tügel. Peerdemuziek. [Vertaling uit het Duitsch van Steven Barends]. De Amsterdamsche Keurkamer, Amsterdam, [1938]. 429p. 2de druk 1944. Vertaling van Pferdemusik. Hanseatische Verlagsanstalt, Hamburg.

Adolf Hitler. Mijn kamp. Deel I: Een afrekening. Deel II: De Nationaal-Socialistische Beweging. Vertaling van Steven Barends. De Amsterdamsche Keurkamer, Amsterdam, 1939. Vertaling van: Mein Kampf. Verlag Franz Eher Nachfolger, München, 1925 [Deel 1], 1927 [Deel 2]. Oplage 1ste druk 3000 ex.

2de druk. XXX, 852p. 7000 ex, 1939; 3de druk, [1940], 11de-25ste duizendtal, XXVIII, 851p.; 4de druk [1940], XXVIII, 851 p. (2 delen in 1 band); 5de druk [1943], XXIV, 810 p., [?-100ste duizendtal]. 6de druk [1943] 101ste-110de duizendtal.

Groeneveld: "Daarnaast verscheen er voor de Vlaamse markt een 'Sonderausgabe' van 10.000 stuks en een Volksuitgave van 30.000 exemplaren."

Ook verschenen bij uitgeverij Steenlandt, Brussel, 1942. 609p. Bfr 25,-
Exemplaren in Deutsche Nationalbibliothek en KB Brussel.

In 1974 verscheen een fotomechanische herdruk [van de eerste druk?] bij uitgeverij Ridderhof, Ridderkerk. Deze werd op last van Justitie uit de handel genomen. XXIX, 851p. De tweede druk van deze uitgave verscheen bij Europaboek, Antwerpen, [1982], 852p. Een exemplaar bevindt zich in de KB Brussel.

Zie verder: Gerard Groeneveld, Zwaard van de geest. blz. 55-68.

Heinrich Eckmann. Eira en de gevangene. Geautoriseerde vertaling door Steven Barends. "Hamer", Den Haag, 1942. 311p. fl. 3,50. Vertaling van: Eira und der Gefangene.

Hugo Hertwig. Het liefdeleven van den mensch. Vertaald door H.P. Borgers [= S. Barends]. De Amsterdamsche Keurkamer, Amsterdam, 1942. 530p. [datering Hasufali]
Vertaling van: Das Liebesleben des Menschen. Mit einem Vorwort von Regierungsmedizinalrat Dr. A. Rösch. Verlag für Kulturpolitik Otto Schaffer, Berlin, 1940. 494p.

Alfred Rosenberg. [Der Mythus des 20. Jahrhunderts - Nederlandse titel onbekend]. [Vertaling uit het Duitsch van Steven Barends]. Uitgeverij ?. Bron van het bestaan van deze vertaling: Gerard Groeneveld, 1988.
Vertaling van: Der Mythus des 20. Jahrhunderts. Eine Wertung der seelisch-geistigen Gestaltenkämpfe unserer Zeit. Hoheneichen-Verlag, München, 1930. XXI, 712p.
Zie ook: Gerardus Horreüs de Haas. De mythe van de XXe eeuw. Van Gorcum & Comp., Assen, 1937. Critisch commentaar op Rosenbergs 'catechismus van de nationaalsocialistische wereldbeschouwing'. Integraal op:
http://www.dbnl.org/tekst/horr001myth01_01/horr001myth01_01.pdf

Hans Grimm. [Volk ohne Raum [roman] - Nederlandse titel?]. [Vertaling uit het Duitsch van Steven Barends]. Vertaling van Volk ohne Raum, Albert Langen / Georg Müller, München, 1926. Woodruff Smith, in 'The Colonial Novel as Political propaganda', German Studies review, Vol 6, No. 2 (May 1983), p. 215-235: "One of the most popular German novels of the interwar years was Hans Grimm's Volk ohne Raum. Published in 1926, the book had sold 315.000 copies by 1935 and nearly half a million by 1940, an eneormous sale by the standards of the German book market."
Het originele boek staat online op: http://archive.org/details/Grimm-Hans-Volk-ohne-Raum

Johanna Haarer. Moeder, vertel eens wat van Adolf Hitler. Uit het Duitsch vertaald door Steven Barends. [Illustraties van Rolf Winkler]. Westland, Amsterdam, 1942. 302 p., [1] bl. pl. Vertaling van: Mutter, erzähl mir etwas von Adolf Hitler. Lehmann, München 1939.
3de druk 1943, 11de-15de duizendtal. 306p. Prijs f. 3,90.

Bruno Brehm. De stomste Siberiēr. Novelle. [Uit het Duitsch vertaald door Steven Barends]. Holle, 's-Gravenhage, [1943]. 100p. fl 0,95. Vertaling van: Der dümmste Sibiriak, Reclam, Leipzig, 1939.

Heinrich Eckmann. Het bloeiende leven. Geautoriseerde vertaling door Steven Barends. "Hamer", Amsterdam, 1943. 367p. fl. 4,25. 3de druk 1944. Vertaling van: Das blühende Leben, Westermann, Braunschweig, 1939.

Friedrich Griese. De vlucht. Novelle. [Nederlandsche vertaling van Steven Barends]. Holle & Co. ,'s-Gravenhage, 1943. 86p. fl. 0,95.

Joseph Goebbels. Jaren zonder weerga. Vertaald [uit het Duitsch] door Steven Barends. Westland, Amsterdam, 1943. 639 p. Vertaling van: Die Zeit ohne Beispiel. Reden und Aufsätze aus den Jahren 1939, 40, 41. [Mit einer] Einl. [von] Hans Schwarz von Berk. Zentralverlag der NSDAP / Franz Eher, München, 1941. 595p.

Joseph Goebbels. Het bronzen hart. Vertaald door Steven Barends. Westland, Amsterdam, 1944. 444p. f. 6,25. Vertaling van: Das Eherne Herz. Reden and Aufsätze aus den Jahren 1941/1942. Eher, München, 1943.

Bloemlezingen:

Poëzie van Steven Barends is in deze bloemlezingen aangetroffen:

Ochtend-appèl. De Amsterdamsche Keurkamer, Amsterdam, 1936
Tegen de decadenten. De Amsterdamsche Keurkamer, Amsterdam, [1941] .Een scan van dit werk: http://resources21.kb.nl/gvn/EVDO02/pdf/EVDO02_NIOD05_4330.pdf
Gelaat der dichters. De Amsterdamsche Keurkamer, Amsterdam, 1944.

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

Geboorte-, huwelijks- en overlijdensaktes. Groninger Archieven, Groningen / Utrechts Archief, Utrecht.
NN. Margarietha Zwaantine Steenuis (geboren Jensema), 1894 - 1972. My Heritage.nl
https://www.myheritage.nl/names/margarietha_jensema
DBNL: Steven Barends
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=bare002
Brinkman's Catalogi 1931-1945.
NN. Eerste Landdag "Zwart Front". Eindhovens Dagblad, 31-05-1935.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMRHCE01:000059561:mpeg21:a0005
NN. Een fascistische landdag te Oisterwijk. Het Vaderland, 31-05-1935.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010015998:mpeg21:a0023
NN. Eerste Landdag "Zwart Front". Limburger Koerier, 04-06-1935.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010473348:mpeg21:a0131
NN. Adolf Hitler's "Mijn Kamp". De eerste oplage in één dag uitverkocht. Volk en Vaderland, 08-12-1939
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110529738:mpeg21:a0040
T.M. Barends-Pfann. Advertentie. De Weg. Nationaal Weekblad / Nationaal Front, 30-11-1940.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010310395:mpeg21:a0008
NN. 100 000 mal "Mijn Kamp". Die fünfte Auflage des FUhrerbuchs ist erschienen. Deutsche Zeitung in den Niederlanden, 03-02-1943.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011089205:mpeg21:a0067
Steven Barends. Lied van den weg [gedicht]. De Courant / Het Nieuws van den dag, 03-01-1945.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010935435:mpeg21:a0010
Steven Barends. Eurydike [gedicht]. De Courant / Het Nieuws van den dag, 27-01-1945.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010935456:mpeg21:a0007
Steven Barends. Tienduizend "knieheffingen" in één nacht. [Oorlogsbericht]. Storm, 02-02-1945.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110529641:mpeg21:a0026
Steven Barends. Voor onze vrouwen. [Gedicht]. Storm, 02-02-1945.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110529643:mpeg21:a0024
Steven Barends. SS op bezoek. [Oorlogsbericht]. Storm, 23-03-1945.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110529648:mpeg21:a0010

[GG] Gerard Groeneveld. Steven Barends. Querulant in fascistisch letterland. Flanorreeks nr 3. Flanor, Hilversum, 1988. 81p. Oplage van 60 genummerde ex.
Fanta Voogd. Steven Barends, vertaler van Mein kampf. "Wij hebben vuurgezwarte harten." Groene Amsterdammer, 07-02-2004.
https://www.groene.nl/artikel/wij-hebben-vuurgezwarte-harten
Gerard Groeneveld. Zwaard van de geest. Het bruine boek in Nederland 1921-1945. Uitgeverij Vantilt, Nijmegen, 2009 (2de druk - eerste druk 2001)
Hasufali, bibliografie van het Bruine Boek. http://www.hasufali.nl/
Martin Meijer. 'Steven Barends (1915-2008)'. NRC Handelsblad, 25-06-2008.
http://vorige.nrc.nl/necrologieen/2008/article2063942.ece/Steven_Barends_1915-2008

Boeken, brieven en/of materiaal van, over en/of aan Steven Barends bevinden zich in:

Deutsche Nationalbibliothek, Frankfurt / Leipzig
Koninklijke Bibliotheek, Brussel
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterkundig Museum, Den Haag
NIOD, Amsterdam

deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:

Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

© De Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2013-2016

Webdesign Revan Barlas