Gertrude Pape - Nederlandse Poëzie Encyclopedie

versie: 06-12-2016 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundes | Bloemlezingen | Google | Bronnen

Gertrude Pape

Geboren te:
Leeuwarden, 17 oktober 1907
Gestorven te:
Groningen, 03-11-1988
Volledige naam:
Gertrude Edith van Baaren-Pape
Naamsvarianten:
G.E. van Baaren-Pape; Gertrud Pape;
Gertrude van Baaren-Pape.
Pseudoniemen:
Renette le Gé; Evelyn Palmer

Gertrude Pape, circa 1987*

Zie ook: Groninger dichters

Vertaler, dichter en illustrator.

Dochter van Robert Pape (ca. 1875-1935) en Edith Wheaton (?-?). Haar ouders trouwden op 25 maart 1903 te Wandsworth Londen en vestigden zich - tijdelijk - te Leeuwarden. Gertrude had tenminste twee zussen, waarvan één, Catherine Agnes L., op 13-jarige leeftijd te Soest overleed. Ze huwde in 1945 met Theo van Baaren.

Gertrude Pape bracht de eerste jaren van haar leven in Engeland en Zuid-Afrika door. Op haar zesde keerden haar ouders naar Nederland terug en vestigden zich in het Gooi. Na de lagere school bezocht Gertrude het Baarns Lyceum, waar ze in 1926 het gymnasiumdiploma behaalde.

Ze was de vriendin van dichter Theo van Baaren. Met hem redigeerde ze het tijdschrift met een oplage van één exemplaar De schone zakdoek, in haar huis aan de Bemuurde Weerd 5, Utrecht.

naar boven

Surrealisme

Ze was zeer geïnteresseerd in het surrealisme, onder andere door de film
Entr'acte (1924) van René Clair en Francis Picabia, die ze als lid van de Filmliga had gezien. Omstreeks 1930 verhuisde ze naar Utrecht, waar ze zich verder in het surrealisme verdiepte.

Piet Calis: "Gertrude Pape, die wel eens een gedicht schreef maar zichzelf niet als dichteres beschouwde, werkte in het najaar van 1934 onder de schuilnaam Renette le Gé mee aan het gestencilde tijdschrift Oorsprong, dat kort daarvoor door de jonge Bussumse dichter Gerrit Borgers en zijn Naardense vriend Bert Honselaar was opgericht en waarvan in januari 1935 het vierde en laatste nummer zou verschijnen."

In 1938 bezocht ze de internationale surrealistische tentoonstelling in de Amsterdamse galerie Robert gehouden werd. Ook was ze geabonneerd op het Franse surrealistische tijdschrift Minotaure.

Calis: "Intussen was Gertrude Pape, die als administratrice bij de Meisjes-hbs aan de Wittevrouwenkade in Utrecht werkte, samen met haar moeder gaan wonen op een bovenverdieping van het pand Bemuurde Weerd Oostzijde 5 in die stad. Nadat haar moeder, die de Engelse nationaliteit had, in 1939 naar Engeland was teruggekeerd, woonde ze daar alleen. Haar vriend Theo van Baaren woonde in die tijd samen met zijn moeder in de Van Musschenbroekstraat in Utrecht.

Korte tijd nadat Gertrude Pape en Theo van Baaren de blinde student-dichter Jan Wit hadden leren kennen, ontstond de gewoonte dat hij hen op maandagavonden bezocht op de etage van Gertrude Pape aan de Bemuurde Weerd.

naar boven

De schone zakdoek

Daaruit ontstonden de zogenoemde culturele maandagavonden. Veel toenmalige jonge dichters en kunstenaars - o.a. Ad den Besten, C. Buddingh', Eddy Evenhuis, Max de Jong, Louis Th. Lehmann, Chr. J. van Geel, Jan Wit, Perdok en Emiel van Moerkerken - woonden deze in de oorlogsjaren 1941-1944 bij. Ze leverden bijdragen aan het door Pape en Van Baaren in het leven geroepen surrealistische tijdschrift De schone zakdoek, dat in een oplage van één exemplaar verscheen, zodat het tijdschrift niet onder de Duitse censuur viel (en dus noch clandestien noch illegaal was). De op deze avonden gelegde contacten, waaruit soms levenslange vriendschappen groeiden, waren uiteindelijk veel belangrijker dan de inhoud van het 'periodiek' - dat bij slechts weinigen bekend was.

In 1952 werd haar man benoemd tot hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. Lange tijd bleef het relatief stil rond haar, tot in 1986 een nieuw surrealistisch tijdschrift van Gertrude Pape en Theo van Baaren verscheen: Clean Kerchief Inc. Er verschenen enkele nummers van, in een oplage van doorgaans vierentwintig exemplaren.

Piet Calis: "Ruim twee jaar na de oprichting van dit tijdschrift - in november 1988 - is Gertrude Pape op éénentachtigjarige leeftijd te Groningen overleden. Een half jaar later - in mei 1989 - stierf Theo van Baaren."

Gertrude Pape is in besloten kring gecremeerd.

naar boven

Dichtbundel:
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

Onder pseudoniem Evelyn Palmer
Verses by a female Robinson Crusoe
Romijn, Utrecht, 1944. 20p. Schildpadreeks. 3de tiental, nr 4 [3?]. Gedrukt in beperkte oplage h.c. Oplage circa 175 gesigneerde ex. Bibliografische referentie: De Jong 640. Engelstalig. Online in Geheugen van Nederland.

naar boven

Bloemlezingen:

Door Gertrude Pape medesamengestelde bloemlezing

De schone zakdoek. Onafhankelijk tijdschrift
onder redactie van Theo van Baaren en Gertrude Pape, 1941-1944. Verhalen, gedichten, cadavres-exquis, collages, tekeningen, foto's, objecten.
Selectie door C. Buddingh', Gertrude Pape en Theo van Baaren. Meulenhoff, Amsterdam, 1981. 149p.; selectie uit
het tijdschrift De schone zakdoek, verschenen 1941-1944
in een oplage van 1 ex. ISBN 90-290-1264-1

Poëzie van Gertrude Pape is in deze bloemlezing aangetroffen:

De schone zakdoek. Meulenhoff, Amsterdam, 1981.
Spiegel van de surrealistische poëzie in het Nederlands. Meulenhoff, Amsterdam, 1989.

naar boven

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

* Foto uit: NRC Handelsblad, 11-02-1988. Fotograaf onbekend.

De Schone Zakdoek-blogspot.nl
http://schonezakdoek.blogspot.nl/
Louis Lehmann. Biografie 1940-1960. Redactie Alida Beekhuis.
http://www.louislehmann.nl/1940.html
Familiebericht. Leeuwarder Courant, 19-10-1907
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010598045:mpeg21:a0057
Familiebericht. Het Nieuws van den Dag, 21-10-1907
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010164338:mpeg21:a0146
Familiebericht. Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch Indie, 19-11-1907
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010135162:mpeg21:a0111

Hans van Straten. Hoogst ernstige kunstenaars doen mee aan het collage. Het Vrije Volk, 01-08-1959.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010950833:mpeg21:a0169
Hans van Straten. Dat nuchtere noord'n. Het Vrije Volk, 23-11-1963.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010954309:mpeg21:a0218
Martijn de Rijk. 'Iets waarvan je niets afweet is natuurlijk fascinerend'. NRC Handelsblad, 29-08-1981.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000028509:mpeg21:a0182
NN. "De schone zakdoek": stukje vergeten literatuur. Leeuwarder Courant, 03-11-1981.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010621850:mpeg21:a0140
Rudi Boltendal. 'De schone zakdoek' en wat daar onder meer op volgde. Leeuwarder Courant, 19-06-1982.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010622037:mpeg21:a0380
K. Schippers. Van Schone Zakdoek tot Cobra. De doorbraak van de moderne kunst in Nederland. NRC Handelsblad, 03-02-1984.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000027878:mpeg21:a0136
Peter Blom. Theo van Baaren: geboren surrealist. Nieuwsblad van het Noorden, 20-09-1985.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011011409:mpeg21:a0374
NN. De schone zakdoek. NRC Handelsblad, 28-01-1988.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000030449:mpeg21:a0213
Hans Renders. De schone zakdoek. Surrealisten in oorlogstijd. NRC Handelsblad, 11-02-1988.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000029141:mpeg21:a0151
NN. Familiebericht. Nieuwsblad van het Noorden, 08-11-1988.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011001312:mpeg21:a0170
NN. Gertrude Pape (81) overleden. NRC Handelsblad, 14-11-1988.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000029093:mpeg21:a0069
Peter Blom. Surrealist Van Baaren overleden. Nieuwsblad van het Noorden, 10-05-1989.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011018453:mpeg21:a0307
Piet Calis. Het ondergronds verwachten. Schrijvers en tijdschriften tussen 1941 en 1945. Meulenhoff, Amsterdam 1989. 570p. Proefschrift Nijmegen. http://www.dbnl.org/tekst/cali002onde01_01/index.php
Laurens van Krevelen. Levensbericht Theodurus Petrus van Baaren. Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1994 (1994). Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 1901-2000.
http://www.dbnl.org/tekst/_jaa003199401_01/_jaa003199401_01_0008.php
Herman Sandman. Arcadia der Poëten. Het literaire leven in Groningen 1945-2005. Uitgeverij Passage, Groningen, 2008.

Boeken, brieven en/of materiaal van, over en/of aan Gertrude Pape bevinden zich in:

Koninklijke Bibliotheek, Brussel
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterkundig Museum, Den Haag

naar boven

deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:

Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

Webdesign Revan Barlas