versie: 22-03-2017 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen

L.Th. Lehmann Geboren te: Rotterdam, 19-08-1920 Gestorven te: Amsterdam, 23-12-2012 Volledige naam: Louis Theodorus Lehmann Naamsvarianten: Louis Lehmann Pseudoniemen: Urenkel Bählamm; S. Colmar; Georges Ferre; Wouter Gliont;  Martin Holme; Kemal Isamïli;  Urenkel Klecksel; L. Th. L.; Mies Maan; M. Schoriës. Site: www.louislehmann.nl

Louis Th. Lehmann in Groningen, 2001 Foto: © Henk Veenstra www.henx.nl

Dichter, prozaïst, vertaler, criticus, toneelschrijver, historicus, radiomaker, copywriter en scheepsarcheoloog.

Belangrijkste bron voor deze biografische schets is de biografie op de door Lehmann geautoriseerde site www.louislehmann.nl, 2012.

In 1929 verhuisden zijn ouders van Rotterdam naar Overschie. Zijn vader was scheepskaptein. Soms nam hij Louis mee, waardoor deze al op jonge leeftijd Londen, Hamburg en Antwerpen aan deed. Vanaf 1932 volgde hij de HBS te Schiedam.

In 1938 bezocht hij de eerste belangrijke surrealistische tentoonstelling in Nederland: Expositie Surrealisten Amsterdam in Galerie Robert. Lehmann maakte de reis van Rotterdam naar Amsterdam per fiets.

De Tijd, 07-06-1939

Op de HBS werkte hij met zijn vriend en klasgenoot Anton George Kloppers (1919-1974) mee aan de schoolkrant Confetti. Met hem kwam hij in contact met zijn stadgenoot Adriaan van der Veen, die in 1939 met Ed. Hoornik, J. Daisne en J. Schepens het destijds nieuwe tijdschrift Werk redigeerde, waar Lehmann in 1939 in debuteerde. Vestdijk en Ter Braak¹ lieten zich lovend over hem uit.

Spoedig na de de publicaties in Werk (vanaf januari 1939) volgden publicaties in Groot Nederland (juni 1939) en andere literaire tijdschriften.

'Na het HBS-examen ging Lehmann door voor het Staatsexamen Gymnasium Alpha, waarvoor hij in 1941 slaagde. Een jaar eerder was Lehmann naar Utrecht verhuisd, waar hij korte tijd het huis aan de Parkstraat deelde met Max de Jong, die hem introduceerde bij Gertrude Pape en Theo van Baaren.

Later, ook toen hij in Amsterdam en Leiden woonde, bezocht Lehmann geregeld bijeenkomsten bij Gertrude Pape in de woning aan de Bemuurde Weerd en bracht er gewoonlijk ook de nacht door. Andere geregelde bezoekers daar waren o.a. Emile van Moerkerken, Chris van Geel en Cees Buddingh. Hier ontstond ook het Surrealistische Tijdschrift De Schone Zakdoek, waarvan het eerste nummer in april 1941 verscheen.'² en waaraan Lehmann de gehele oorlog meewerkte.

Circa 1944 droeg Lehmann voor bij clandestiene poëziemiddagen, die door de bibliofiele uitgever Dirk de Jong (na de oorlog vooral bekend als bibliograaf) in Den Haag georganiseerd werden. Ook Maarten Vrolijk trad bij die middagen op, al is het onbekend of ze elkaar daar ontmoet hebben.³

Na de oorlog studeerde Lehmann rechten in Leiden. Na het behalen van zijn meestertitel begon hij in 1953 in Amsterdam de studie klassieke talen, als opstap voor archeologie, de richting waar zijn belangstelling naar uit ging. Hij had een vrolijke tijd bij het corps: 'In Leiden was ik student, in Amsterdam studeerde ik.'

Vanaf het moment dat hij betrokken raakte bij de opgraving van een Romeins scheepswrak in de Betuwe, richtte hij zijn belangstelling op de scheepsarcheologie. Om in zijn onderhoud te voorzien was hij in de vijftiger jaren korte tijd werkzaam als copywriter. De reclame kon hem echter niet boeien. Later legde hij zich toe op het schrijven van (boeken)kritieken (voornamelijk in het tijdschrift over buitenlandse literatuur Literair Paspoort) en het vertalen van toneelstukken en romans uit het Frans en het Engels.⁴

Van Lehmann is de uitspraak: 'Gij zult niet bloemlezen.' Daarover vertelde hij in 2000: 'Bloemlezen, had ik indertijd het idee, was een manier om van dichters te profiteren zonder er veel voor te betalen, en in het geval van schoolbloemlezingen zelfs zonder er toestemming voor te vragen. Met mijn gebod [bekend geworden als 'elfde gebod'] hoopte ik een massa-beweging te ontketenen, maar ik had slechts één volgeling: Lucebert.'⁵

In 1963 maakte Lehmann zijn eerste openbare voordracht in de Jazz and Poetry-club Sheherazade aan het Rembrandtplein. Op 28 februari 1966 trad Louis Lehmann op bij het door Simon Vinkenoog georganiseerde dichtfestival Poëzie in Carré, bijgewoond door 2000 bezoekers. Als enige van de vijfentwintig dichters droeg hij zijn gedichten uit het hoofd voor. Na 1966 concentreerde hij zich op de galei-archeologie en historie. In 1982 kreeg Lehmann een beurs van de Europese Unie voor een cursus in Bodrum, Turkije. In 1995 promoveerde hij, inmiddels 75 jaar oud, in de scheepsarcheologie op zijn studie over galeischepen. Eén dag na zijn promotie stond hij op de stoep van de uitgever. Al veertien dagen later had hij een nieuwe en te publiceren bundel gedichten klaar.

Vanaf zomer 1995 werd hij de vaste wekelijkse presentator van de radiopraatjes in het VPRO programma De Avonden. Als diskjockey besteedde hij daarin tien jaar lang aandacht aan de meest uiteenlopende soorten muziek.

Op 30 mei 2004 ontving Louis Th. Lehmann de Ruigoord Trofee, voor zijn belangrijke bijdragen aan 'het Vrije Woord'.

In 2006 werd Lehmann geëerd door Spinvis, met de Louis Lehmann Suite op de cd "JA!", een samenwerkingsproject tussen Spinvis en dichter Simon Vinkenoog.

In april 2010 werd hem op 89-jarige leeftijd het eregeld van het Letterenfonds toegekend - een 'levenslange' jaarlijkse bescheiden bijdrage van € 7.500,-. Hij heeft er anderhalf jaar van kunnen genieten.

Louis Lehmann was medewerker aan (o.a.) Werk, Criterium, Groot Nederland, De Schone Zakdoek, Podium, De Gids, Libertinage, Vrij Nederland, NRC Handelsblad enz.

Autobiografisch

L.Th. Lehmann. De tewaterlating van een theorie. Herinneringen, reisverhalen & beschouwingen. 'Brumes Blondes', Amsterdam, 2005.  Omvang: 119p.

L.Th. Lehmann. Brokken jeugd. De Gouden Reaal, [Amsterdam], 2005. Omvang: 27 p. Jeugdherinneringen.

Louis Lehmann. De muziek van Louis Lehmann. 40 radiopraatjes bij de VPRO. Bewerkt door Alida Beekhuis. De Gouden Reaal, Amsterdam, 2006. Omvang: 46 p.

Over Louis Th. Lehmann

Max Dendermonde. Twee wonderkinderen in en na de oorlog of Hoe Halbo C.Kool zogenaamd verraad pleegde aan de literatuur. Bosbespers/Ravenberg Pers, Oosterbeek, 1994 / 1995 [1994]. Omvang: 28 p. Rond de jaarwisseling 1994/1995 verschenen in een oplage van 150 ex. Over Halbo C. Kool en Louis Th. Lehmann.

Intermezzo en andere literaire bijdragen aan 'De Schone Zakdoek'. Eric Terduyn, Emile van Moerkerken ; inl. Louis Th. Lehmann ; samenst. en naw. Alida Beekhuis en Laurens Vancrevel. 'Brumes Blondes', Amsterdam, 2004. Omvang: 104 p.

Louis Lehmann als homo universalis. Inleiding, samenstelling [en tekeningen] Ilse Starkenburg.  Slibreeks nr. 120. Stichting CBK Zeeland, Middelburg, 2007. Omvang: 46 p.

terug naar boven

Dichtbundels:
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

Dag- en nachtlawaai. Gedichten. A.A.M. Stols, Rijswijk (Z.-H.), 1940. 46 p. Helikon; 10e jrg. (1940), nr. 1 (januari). Opl. van 300 ex.

Subjectieve reportage. Gedichten.Leopold, Den Haag, 1940. 24 p. De Vrije bladen; jrg. 17, schrift 1.
Zie: http://www.dbnl.org/tekst/mars005crit01_01/mars005crit01_01_0101.php
Bespreking van deze bundel door H. Marsman. Opgenomen in H. Marsman. Verzameld werk (ed. D.A.M. Binnendijk en A. Vigoleis Thelen). Em. Querido's Uitgeverij, Amsterdam 1979, p. 399-852. Oorspronkelijk verschenen in ? 

Schrijlings op de horizon. Gedichten. A.A.M. Stols, Rijswijk, 1941. 36 p. Helikon; jrg. 11, no. 20.Opl.: 300 ex.

Afscheid van Pétré W. Dantel. [Lehmann], Leiden, 1943. Omvang: [8] p. Op omslag: L. Th. L. Colofon: "... gezet uit de letter Romulus van J. van Krimpen en gedrukt op de persen van A.W. Sijthoff's Uitgeversmij N.V., Leiden, in 17 ex. ...". - De ex. werden genummerd I-XVII en op naam gedrukt. Bibliografische referentie: De Jong 496. Online in Geheugen van Nederland.

Het Verbreken. Onder ps. S. Colmar. [A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij N.V.], [Leiden], [november 1944]. 24p. Clandestien. De Jong 151. Oplage 150 genummerde ex. 2de druk [maart 1945], oplage 150 genummerde ex. .

Verzamelde gedichten. Stols, 's-Gravenhage, 1947. 123 p. Waarin opgenomen: Subjectieve reportage, Dag- en nachtlawaai, schrijlings op de horizon. Vermeerderd met ongebundelde gedichten. Buiten de gewone oplaag werden 10 ex. op geschept papier gedrukt.

Gedichten. G.A. van Oorschot, Amsterdam, [1948]. 53 p. De Vrije Bladen; Jrg. 19, schrift 1.

Het echolood. Gedichten. Van Oorschot, Amsterdam, 1955. 32 p.

Een steen voor Hermes. De Bezige Bij, Amsterdam, 1962. 71 p. Literaire pockets nr. 79.

Who's who in Whatland.  Literaire reuzenpocket nr. 68. De Bezige Bij, Amsterdam, 1963. Omvang: 88 p. Jan Campert-prijs 1964 à fl 2000,-.

Luxe. Gedichten. Literaire pockets nr 141.  De Bezige Bij, Amsterdam, 1966. Omvang: 59 p.

Frequently adrift. [De Gouden Reaal], [Amsterdam], [1996]. Omvang 15p. Geniet. Engelstalige gedichten. De Gouden Reaal is de bibliofiele uitgeverij van Lehmanns levenspartner Alida Beekhuis.

Vluchtige steden (en zo). Gedichten. Meulenhoff, Amsterdam, 1996. Omvang: 45 p. Bevat ook tekst in het Engels.

Zakcentje! Schater! [Ser J.L. Prop], [Terhorst], [1998]. Omvang: [28] p. Opl. van 85 ex. - Nederlands- en Engelstalige gedichten.

Gedichten 1939-1998. [samenstelling en verantwoording T. van Deel]. De Bezige Bij, Amsterdam , 2000. Omvang: 697 p.

Wry nostalgia. De Gouden Reaal, Amsterdam, 2001. Omvang: [21] p. Engelstalige gedichten. De Gouden Reaal is de bibliofiele uitgeverij van Lehmanns levenspartner Alida Beekhuis.

Toeschouw. Gedichten. De Bezige Bij, Amsterdam, 2003. Omvang: 53 p.

Van binnen naar buiten. De Gouden Reaal, Amsterdam, 2004. Omvang: [20] p.

Verrijking der zoölogie.  De Gouden Reaal, Amsterdam, 2006. Omvang: [15] p.

Wat boven kwam. Gedichten. De Bezige Bij, Amsterdam, 2006. Omvang: 63 p. Bevat ook drie vertaalde gedichten van Alfonsina Storni (1892-1938).

Bescheiden kunsten. Teruggevonden gedichten. Tekeningen L. Th. Lehman. Redactie Alida Beekhuis ... et al.]. Brumes Blondes, Bloemendaal , 2008. Omvang: 76 p. Opl. van 200 ex.

Laden ledigen. Een keuze uit hervonden werk. De Bezige Bij, Amsterdam, 2008. Omvang: 267 p., [16] p. pl. Essays en gedichten.

Prentenboek. Gedichten met illustraties. De Gouden Reaal, Amsterdam,  2008.  Omvang: [43] p.

Schoon schip Gedichten De Bezige Bij, Amsterdam, 2010. 68 p.

Jordaankroniek. De Gouden Reaal, Amsterdam, 2014. 24p. Met foto's.

terug naar boven

Bloemlezingen:

Poëzie van Louis Th. Lehmann is in deze bloemlezingen aangetroffen.

In aanbouw. Manteau, Antwerpen, 1939.
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1939 (13de herziene druk).

Nieuwe poëzie. J.M. Meulenhoff, Amsterdam, 1940.
Dichters van dezen tijd. Oogst 1940. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1941.
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1941 (14de herziene druk).
Twee lentes. A.A.M. Stols, Rijswijk, 1941.
Tegen de decadenten, De Amsterdamsche Keurkamer, Amsterdam, [1941].
[als voorbeeld van 'decadente poëzie']; online op:
http://resources21.kb.nl/gvn/EVDO02/pdf/EVDO02_NIOD05_4330.pdf
Twee recht, twee averecht. De Driehoek, 's-Graveland, [1942].
Levende dichters. U.-M. "West-Friesland", Hoorn, 1946.
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1947 (15de herziene druk).
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1948 (16de herziene druk).

terug naar boven

De Muze op reis. VBBB, [Amsterdam], 1950.
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1950 (17de herz. druk).
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1951 (18de herz. druk).
De speelse muze. VBBB, [Amsterdam], 1952.
Balladen en refereinen. Het Spectrum, Utrecht/Antwerpen, 1953.
De muze en de seizoenen. VBBB, [Amsterdam], 1953.
Kleine literatuurgeschiedenis in verzen. Wereldbibliotheek-vereniging, Amsterdam/Antwerpen, 1953.
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1954. (19de herz. druk).
Ongerijmde rijmen. Het Spectrum, Utrecht/Antwerpen, [1954].
Spiegel van de Nederlandse poëzie. Dl. 3: 1940-1955. Meulenhoff, Amsterdam, 1954.
De muze en de dieren. VBBB, [Amsterdam], 1954.
Nieuwe griffels schone leien. Daamen N.V./De Sikkel, Den Haag/Antwerpen, 1954.
Leidse letters. Een bloemlezing. Stenfert Kroese, Leiden, 1955.
De muze zwerft door Nederland. VBBB, [Amsterdam], 1956.
Poëtisch akkoord. A.W. Bruna & Zoon, Utrecht, 1956.
Spiegel van de Nederlandse poëzie door alle eeuwen. Dl. 3: 1940-1957. Meulenhoff, Amsterdam, 1957 (herziene 2e herziene druk).
1 PK. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1958.
Nederlandse poëzie van de 20ste eeuw. Het Spectrum, Utrecht / Antwerpen, [1958].
Beeldende poëzie. De natuur. Stafleu, Leiden, [1959].
Literair Akkoord 2 (opgenomen in Vandaag 6), Bruna, Utrecht, [1959].
Muziek en poëzie. Bruna, Utrecht, 1959 (tweede [gewijzigde] druk).
Voor wie dit leest. Querido, Amsterdam, 1959.

terug naar boven

Beeldende poëzie. De tijd. Stafleu, Leiden, [1960].
Dichters van deze tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1960 (20ste druk).
Literair Akkoord III. Bruna, Utrecht, 1960.
Nieuwe griffels schone leien. Bert Bakker /Daamen/De Sikkel, Den Haag/Antwerpen, 1960 (5e herziene druk).
Literair Akkoord 6. Bruna, Utrecht, [1962].
Dichters Omnibus. Negende bloemlezing. ESSO Nederland, 's-Gravenhage, 1963 [=1962].
Dichters Omnibus, Tiende bloemlezing. ESSO Nederland, 's-Gravenhage, 1964 [= 1963].
Dichters van deze tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1964 (21ste herz. druk).
poëzie in carré. De Bezige Bij, Amsterdam, 1966.
Literair Akkoord 10. Bruna, Utrecht, [1967].
Spiegel van de Nederlands poëzie 5. De hedendaagse dichters. Meulenhoff, Amsterdam, 1968.
Dichters van deze tijd. Van Kampen en Zoon, Amsterdam, 1969 (22ste herz. druk).
Nieuwe griffels, schone leien. Bert Bakker/Daamen, Den Haag, 1969 (8ste herz. druk).

terug naar boven

Het Paard. L.J. Veen, Wageningen, 1971.
Al schrijvend. Querido, Amsterdam, 1971.
Het groot jaargetijdenboek. Uitgeverij Orbis en Orion, Beveren, 1971.
Groot Gezinsverzenboek. Lannoo, Tielt/Amsterdam, 1976.
Nieuw declamatorium. Standaard, Antwerpen/Amsterdam, 1979.
Spiegel van de Nederlandse poëzie. [Dl.2:] Dichters van de twintigste eeuw. Meulenhoff, Amsterdam, 1979. Vierde herz. editie.

Spiegel van de Nederlandse poëzie. Meulenhoff, Amsterdam, 5e editie, 1984.
Spiegel van de surrealistische poëzie in het Nederlands. Meulenhoff, Amsterdam, 1989.

Woorden in vrijheid. Meulenhoff, Amsterdam, 1990.
Spiegel van de moderne Nederlandse poëzie. 6e editie. Meulenhoff/Kritak, Amsterdam/Leuven, 1992.
Dichten over dichten. Contact, Amsterdam, Antwerpen, 1994.
Nacht van de Poëzie. 17de editie. Muziekcentrum Vredenburg, Utrecht, 1997.
De mooiste gedichten over Rotterdam. Kampen, Kok, 1998.

terug naar boven

Rock 'n' roll. Uitgeverij 521, Amsterdam, 2002.
Utrecht. De stad in gedichten. Uitgeverij 521, Amsterdam, 2002.
Amsterdam. De stad in gedichten. Uitgeverij 521, Amsterdam, 2003.
De 100 beste gedichten van 2003. De Arbeiderspers, Amsterdam / Antwerpen, [2004].
Komrij's Nederlandse poëzie van de 19de t/m de 21ste eeuw in 2000 en enige gedichten. Bert Bakker, Amsterdam, 2004.
De Wadden in gedichten. Uitgeverij 521, Amsterdam, 2004.
Spiegel van de moderne Nederlandse en Vlaamse dichtkunst. Balans, Amsterdam, 2005.
Vrede is eten met muziek. Van Gennep, Amsterdam, 2005.
Het muzikaalste gedicht. Podium, Amsterdam, 2006.
Denkend aan de dood. Doodsgedichten. BnM Uitgevers, Nijmegen, 2006.
30 + 30. Prometheus, Amsterdam, 2008.
Uit het Noorden waait de muze aan. Passage, Groningen, 2008.

De Nederlandstalige poëzie in pocketformaat. Compaan uitgevers, Maassluis, 2012.

terug naar boven

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

¹ Menno ter Braak. Het Vaderland, 19-04-1939. Avondblad, p, C1.
http://resources2.kb.nl/010015000/pdf/DDD_010018390.pdf
², ⁴ Louis Th. Lehmann en Alida Beekhuis, www.louislehmann.nl, 2005-2012.
³ Lisette Lewin. Het clandestiene boek 1940-1945. Van Gennep, Amsterdam, 1983 (2de druk)
⁵ Arjan Peters. 'Alles wat weerbaar is, is waardeloos'. Interview met Louis Th. Lehmann. De Volkskrant, 15-12-2000,
http://www.epibreren.com/lehmann/interview.html

Louis Th. Lehmann en Alida Beekhuis, 2001.
http://www.epibreren.com/lehmann/

DBNL: Louis Th. Lehmann
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=lehm001
Siem Bakker. Literaire tijdschriften. Van 1885 tot heden. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1985.
Dirk de Jong (red.). Het vrije boek in onvrije tijd. Bibliografie van illegale en clandestiene bellettrie. Interbook International, Schiedam 1978. [oorspronkelijk verschenen 1958]
http://www.dbnl.org/tekst/jong012vrij01_01/
H. Marsman. Critisch proza. In: H. Marsman. Verzameld werk (ed. D.A.M. Binnendijk en A. Vigoleis Thelen). Em. Querido's Uitgeverij, Amsterdam 1979, p. 399-852
http://www.dbnl.org/tekst/mars005crit01_01/mars005crit01_01_0101.php

Boeken en brieven van, over en/of aan Louis Th. Lehmann bevinden zich in:
British Library, Londen
Koninklijke Bibliotheek, Brussel
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterenhuis Antwerpen
Letterkundig Museum, Den Haag
Poëziecentrum Gent
Poëziecentrum Nederland

terug naar boven

deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:

Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners