Home
dichters
jaarlijsten
bronnen
COLOFON

versie: 20-04-2017 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen

Nine van der Schaaf

Geboren te:
Terhorne, 29/30-04-1882
Gestorven te:
Bloemendaal, 16-07-1973
Volledige naam:
Trijntje van der Schaaf
Naamsvarianten:
N. van der Schaaf
Pseudoniemen: -



Foto uit Erts, [1925]

Prozaïst, dichter en toneelschrijver.

Enige dochter van timmerman Sjoerd Jans van der Schaaf (1843-1912) en Antje Thomas Boetje (1849-1942). Ze had één, oudere, broer, Thomas (1878-1955). Drie andere kinderen stierven kort na de geboorte. Ze was een tante van journalist en Gysbert Japicxprijslaureaat Sjoerd van der Schaaf (1906-2006).

Nine van der Schaaf werd rond middernacht geboren, op een stormachtige nacht, waarin een schoorsteenbord van de buren op het ouderlijk huis valt. Haar ouders waren kleine zelfstandigen met socialistische sympathieën. Het gezin verhuist in 1888 naar Akkrum, waar haar ouders eerst een kruidenierswinkel en later een brandstoffenhandel hadden. Als kind ontmoette ze de socialistische voorman Pieter Jelles Troelstra, die in 1896 bij haar ouders logeert tijdens een propaganda-tournee.

In 1894 verlaat ze de lagere school en helpt haar moeder in de huishouding en bij naaiwerk. In 1899, op haar zeventiende vertrekt ze uit Friesland om te werken als 'tweede meisje' in Den Haag. Haar werkgeefster, mevrouw De Frémery, maakte het mogelijk dat ze voor de acte Lager Onderwijs kon studeren.

In 1900 begint ze als kwekeling te werken aan de openbare school in de De Gheijnstraat te Den Haag. Ze schrijft en publiceert een kinderverhaal in een tijdschrift van schrijfster Thérèse Hoven (1860-1941). In 1901 behaalt ze de akte Lager Onderwijs. Ze blijft werken bij dezelfde school, nu als kwekeling met akte. Om bij te verdienen verricht ze naaiwerk. In 1902 publiceert ze het tijdschrift Leven.

In 1903 keert Nine terug naar Akkrum. Haar vader en een ander familielid zijn ziek geworden; haar moeder heeft hulp in de huishouding noding. Tijdens haar verblijf in Akkrum voltooit ze haar eerste roman.

In 1904 verhuist ze naar Amsterdam. Daar verzorgt ze de huishouding van twee maatschappelijk werksters, Gijs Hesselink en Lize Uyldert. Via Lize leerde ze Maurits Uyldert kennen, die haar onder de aandacht van Albert Verwey brengt. In 1905 verschijnt haar eerste bijdrage in De Beweging. Ze blijft huishoudelijk werk bij derden verrichten en wordt actief lid van de S.D.A.P.

Nine van der Schaaf debuteert in 1906 met de roman Santos en Lypra (Versluys). In januari-april 1907 verblijft ze als huishoudster met de familie Anton Pannekoek in Zehlendorf bij Berlijn. Daarna krijgt ze, volgens de Documentatiedienst van het Letrterkundig Museum, een 'een onprettige betrekking in Warnsveld en Aerdenhout'.

In juli 1907 ontfermen Albert Verwey en diens vrouw Kitty van Vloten zich over Nine. Ze trekt bij hen in hun kinderen te Noordwijk in. Ze werkte daar 's ochtends als hulp in de huishouding; de middagen en avonden kon zij vrij houden.

naar boven

Mea Verwey, dochter van Albert Verwey en latere uitgeefster van Nine van der Schaaf: "Zij was toen vijfentwintig en ik vijftien; ik zag haar voor het eerst en werd erg door haar aangetrokken. Ook had ik haar eerstelingen in het tijdschrift [De Beweging] al gelezen, en was er door bekoord. Ik dacht dat een geboren Noordwijkse, die alle mooie plekjes in het duin kende, haar misschien als gids en gezelschap ook welkom zou zijn. Maar ze schrok en weerde mij af. Ze had gelijk, want dat eenzaam wandelen hoorde bij haar dichten, en daarvoor was ze tenslotte naar Noordwijk gekomen." 

In november 1908 wordt ze onderwijzeres op Ameland. Daar werkte ze drie jaar, tot ze door tuberculose haar baan moest opzeggen. Ze vindt onderdak bij Mientje Gutteling, de weduwe van de jonggestorven dichter Alex Gutteling. Met steun van de Verwey's en anderen vertrekken Nine en Mientje in november 1911 naar Zwitserland.

In maart 1912 keren beiden terug in Driebergen. Mea Verwey: "In 1916 vestigde zich, uit Italië door de oorlog verdreven, ook P.N. van Eyck tijdelijk met vrouw en kind in Driebergen, en dit was voor de beide dames een geweldige aanwinst. De Beweging bestond nog en nam geregeld, maar met steeds minder ruimte, haar werk op, zodat ze van die kant voldoening had."

Van 1911 tot in 1914 kan Nine door haar longproblemen geen ander werk dan schrijfwerk verrichten. Na haar genezing van tuberculose heeft ze jarenlang last van migraine. Financiël steun ontvangt ze van het Tollens-, het Willem Kloos-Fonds en mevrouw Verwey-Van Vloten.

In 1917 verhuisde Nine met haar moeder - haar vader was in 1912 overleden - naar een huisje naast de woning van Mientje Gutteling. In 1925 verhuisden dochter en moeder naar Santpoort. Daar betrekken ze een woning aan de Kruidbergerweg 32. In dat jaar wis Nine enige tijd lid van de Communistische Partij Holland. Ze heeft nauw contact met het eveneens te Santpoort gevestigde uitgeversechtpaar Mees-Verwey.

naar boven

Haar literaire werken werden in de jaren twintig en dertig in de Nederlandse pers uitgebreid gesignaleerd en besproken. Haar succesvolste werk is de in 1921 verschenen roman Friesch dorpsleven uit een vorige tijd, dat driemaal herdrukt werd (onder de titel Heerk Walling). Kanttekening bij het succes is dat de oplage van de eerste druk 200 exemplaren bedraagt; pas met de herdrukken, in 1936, bereikt ze een groter publiek.

Met haar rijmloze gedichten had ze, vooral door publicaties in tijdschriften, kranten en bloemlezingen, dat publiek al eerder bereikt. En ook via het 'nieuwe' medium radio wordt Nine van der Schaaf, ondanks haar teruggetrokken bestaan, een bekende dichteres. Zo leest ze op 30 mei 1932 drie kwartier voor uit eigen werk op Radio Hilversum, van 14.15 tot 15.00 uur.

Mea Verwey: "Ik moet hier gewag maken van Nine's houding tijdens de bezetting, waarover wel een en ander te doen is geweest. Van socialiste was zij communiste geworden - maar nooit anarchiste of atheïste -, en ze heeft ook, zoals zij schrijft, korte tijd aan de Tribune meegewerkt. Maar ook hier kon zij het niet vinden. Steeds hevig geïnteresseerd in wat zich politiek en sociaal in de wereld afspeelde, heeft zij een tijd lang verwachtingen gekoesterd, van wat zich met Hitler als nationaal-socialisme aandiende. (...) Er zat bij haar de reeds vóór de bezetting in een paar bladzijden uitgewerkte zuiver theoretische gedachte achter (Goed en kwaad, ongedateerd, onuitgegeven), dat het kwade - in casu Hitler - soms door de wereldwil als instrument gebruikt wordt, om het goede te bewerkstelligen. Het goede was dan: de eenheid van Europa. Ook later, in de oorlogsjaren, kwam zij in een artikel daarop terug."¹

naar boven

Clara Eggink, die Nine van der Schaaf in 1958 voor De Telegraaf interviewde, publiceerde bij het vraaggesprek dit gedicht van Nine van der Schaaf:

 

DE NIJVEREN EN HET NU

Hoe is het dat wij eenmaal rijk waren
In het land van de bijen in volle korven?
Buiten de korf was armoe, doch daar was de verbeelding;
Allerlei insectengoed, nietig tot vlinderschoon,
Prees zwervend de aarde en zon, vond wat honing.
En luid zoemden de nijveren dat rijkdom heel wel
Mogelijk was en bereikbaar zie de korven;
De gedragen lijfjes dwaalden van hof naar horizon
Dagelijks, nachtelijk. Incidenteel was de hongerdood;
Nog lagen de landen der toekomst blank
In het zwavelstokkenlicht van verstoten kinderen.

Nu is de dood ons voorbijgetreden
Om dat licht te doven. Een van zijn brede voeten
Staat hier, een is in aangrenzend land
Der toekomst en zijn schaduw is over
Heel de aarde als nimmer. 't Bedrog
Is zo alledaags als de verf op de gezichten.
Het lacht nog wel vriendelijk. Doch om het geluk
Staan wrange wachters. — Wacht op de dag! —
— Maar onze laatste ging mogelijk voorbij. — Lieve
Machteloze geverfden dansen. Leven met
Veel wisselgeld: muntstukken op losse koersen.
Het is toch al gelijkwaardig in schaduwlanden.

Uit: Schrijversalmanak 1953, [1952]

  

Delen eruit komen terug in Egginks opmerkingen over het denken van Nine van der Schaaf:
 

"Geconcentreerd op haar werk en op de been gehouden door haar zielskracht heeft zij haar jaren in alleenzijn doorgebracht — in alleenzijn en in armoede. Het is duidelijk dat zij behoort tot "het ras dat niet meer thuishoort in een tijd als dezen," om met W. B. Yeats te spreken (vert. A. Roland Holst). En dit zou zo gebleven zijn als de tijd niet gekomen was, waarin niemand zich meer afzijdig kon houden — de tijd van de tweede wereldoorlog.

Dat ik wat hier volgt vertellen zal komt omdat dit op het ogenblik nog steeds het probleem is dat de oude schrijfster diep aangrijpt. Wie dit volgen wil moet zich er goed van bewust zijn dat deze vrouw in haar denken een figuur uit de negentiende eeuw is, uit de tijd dus toen het verkeer tussen de volken zich nog hield aan zekere regels van fatsoen, terwijl zij krachtens haar jeugdinvloeden behoort tot de dromers van een verenigd Europa. Toen Nederland namelijk bezet was heeft Nine van der Schaaf getekend voor de kultuurkamer.

Dat deed zij niet uit vrees, want de houding die zij op het ogenblik aanneemt wijst alleen op rustige moed. Zij zegt dat zij het excuus dat zij zou kunnen aanvoeren — het ontvangen van rijkssteun tot een bedrag van f 500,- waar zij met haar hulpbehoevende moeder gedeeltelijk van leven moest en haar wantrouwend staan tegenover vage beloften van illegale zijde — niet wenst te gebruiken, maar openlijk wil erkennen dat haar "evenwichtsgevoel in landen" zoals zij haar zienswijze noemt, haar de overtuiging had gegeven dat Duitslands greep naar de macht redelijk was.

Duitsland toch was voor haar in de eerste plaats de bakermat van het socialisme en voorts het land van kunst en wetenschap — een opvatting die velen met haar deelden b.v. onder de musici. Dat het niet lang geduurd heeft of Nine van der Schaaf kon voor het probleem Hitler maar één oplossing bedenken: vermoorden of temmen, spreekt wel vanzelf.

Thans wordt het leven van deze vrouw verontrust door het feit dat onder de invloed van het hedendaagse taboe, niemand luisteren wil naar haar verklaring en haar uitgever haar zelfs verzocht heeft dit z.g. pijnlijke onderwerp in haar herinneringen niet aan te roeren.

Door dit niet uit kunnen spreken wat zij hierover te zeggen heeft, is deze geïsoleerde mens meer dan ooit ingekapseld. En het is typerend voor het niveau van haar geest dat zij een apologie geschreven heeft, waarin zij de figuur van de geidealiseerde dictator stelt tegenover Heathcliff uit Wuthering Heights, een van de enigmatische figuren uit de hele literatuur — en dan denkt dat iedere lezer dat wel begrijpen zal. Neen, de "lieve machtloze geverfden" zullen hier niets van begrijpen — van deze vergissing niet en van deze grootheid niet."²
  


Nine van der Schaaf, circa 1955
Uit: Nederlandse dichteressen (1956)
In de jaren vijftig liep het gezichts-vermogen van Nine van der Schaaf sterk terug, waardoor ze na 1958 niet meer tot schrijven in staat was.

De keuzes die zij in de oorlog gemaakt had, werden haar door haar tijdgenoten niet al te zwaar aangerekend. Zo maakte de in de oorlogsjaren vervolgde Victor E. van Vriesland een uitgebreide keuze uit haar dichtoeuvre voor zijn overzichts-bloemlezing Spiegel van de Neder-landse poëzie door alle eeuwen (1953).


In het voorwoord van dit werk vermeldde Van Vriesland expliciet dat hij geweigerd had gedichten op nemen van enige tientallen dichters die in de oorlog nadrukkelijk de zijde van de bezetter gekozen hadden - dat hij wél verzen van Van der Schaaf opnam is veelzeggend.

Van der Schaaf sloot zich na de oorlog aan bij de Partij van de Arbeid; ook werd ze lid van het Humanistisch verbond. Na 1958 kwam zij door teruglopend gezichtsvermogen niet meer aan schrijven toe.

Ze is op donderdag 19 juli 1973 te Velsen gecremeerd.

naar boven

Venema

In 1990 rakelde Adriaan Venema het oorlogsverleden van Nine van der Schaaf op in zijn omstreden werk Schrijvers, uitgevers en hun collaboratie (1990). Hij presenteerde haar als toonvoorbeeld van een kleine collaborateur. Hij beriep zich daarbij op een verklaring van Jaap Meijer:

 
'Door Mea Nijland kwam ik nog even in contact met de letterkundige Nine (Trijntje) van der Schaaf, een leerling van Albert Verwey, die in 1973 op 91-jarige leeftijd te Bloemendaal (niet ver van Santpoort) overleed. Wij beleefden ten huize van mevrouw Nijland-Verwey (Mea stierf in 1976) een interessante avond. Nine was nagenoeg blind. In de oorlog was ze nogal lang doorgegaan en dat zat haar blijkbaar hoog. Na haar dood belandde de nalatenschap in het Haarlemse antiquariaat De Vries. Ik kocht daaruit ondermeer een los nummer van Groot Nederland, Nieuwe Reeks, januari 1944, met een bijdrage van haar hand. [...] Zij heeft de gedrukte tekst nog eigenhandig "verbeeterd" en voegt in het ongecoördineerde, onregelmatige handschrift van een nagenoeg blinde in de marge toe-als wil ze toch nog afstand nemen van het riool, waarin ze was terechtgekomen: "Deze verzen waren ingezonden toen naar ik meen, Vestdijk nog redacteur was."'³
 

Jaap Meijer heeft het over het apolitieke gedicht 'De reis' in een inmiddels gedigitaliseerd nummer (15-01-1944) van Groot Nederland.4 Toen dit verscheen was Nine van der Schaaf allesbehalve 'nagenoeg blind' - dat werd ze eerst eind jaren vijftig.

Venema voegt aan Meijers woorden toe:

 
"We mogen dan ook aannemen dat ze, toen ze haar werk naar Groot Nederland heeft gestuurd, wist dat Vestdijk daar geen redacteur meer was, zoals ze in 1944 haar roman De reis van Job publiceerde bij Querido, wetend dat de joodse eigenaars al weggeschopt waren (vermoord ook, maar dat kon ze nog niet weten) en dat de ss'er Reinier van Houten daar de scepter zwaaide."
  

Of Nine van der Schaaf nu voor of ná het vertrek van Simon Vestdijk, begin 1943, dat gedicht heeft ingestuurd is iets dat Venema niet gecheckt heeft. Het enige dat we mogen concluderen is dat we het simpelweg niet weten. Behalve dat Nine van der Schaaf, die heel open over de redenen van haar collaboratie was, geen enkele reden had om hierover te liegen.

Wat de precieze schade is die Venema met zijn publicaties heeft aangericht moeillijk na te gaan is, is het opvallend dat Nine van der Schaafs gedichten na 1990 nog amper in bloemlezingen werden opgenomen.

Nine van der Schaaf was medewerker aan onder meer De Beweging, De Stem en Groot Nederland.

In 1925 kreeg ze de Jacobson-prijs à dl. 200,-.

naar boven

Over Nine van der Schaaf

In de stroom. Van Oorschot, Amsterdam, 1956. 135p. Autobiografische schets, waarin vooral over haar jeugd aan de orde komt.

naar boven


Dichtbundels:
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

Poëzie. Mees, Voorschoten, [1919]. 77p.

Naar het onzichtbare
Mees, Santpoort, 1929. 87p.




Droomvaart. Stols, 's-Gravenhage, 1943. 45p. Atlantis-serie 10. Oplage 400 ex.

naar boven

Andere genres

Santos en Lypra. Versluys, Amsterdam, 1906. 229p. Roman. Online op Delpher.

Amanië en Brodo. Maas & Van Suchtelen, Amsterdam [etc.], 1908. II, 203p. Roman. Online op Delpher.

Friesch dorpsleven uit een vorige tijd. C.A. Mees, Santpoort, 1921. 172p. Oplage 200 ex. Roman. Online op Delpher.
Herdrukt onder de titel Heerk Walling bij Wereldbibliotheek, Amsterdam, 1936. 228p. Wereldbibliotheek nr. 647. [Oplage 1e-4e duizendtal. 2de druk van deze editie 1936, 5e duizendtal; 3de druk [1943], 6de duizendtal.

De uitvinder. Querido, Amsterdam, 1932. 192p.

De liefde van een dwaas. Roman. Querido, Amsterdam, 1937. 234p. De salamander.

Leven van Karel de Stoute. Roman. Querido, Amsterdam, 1938. 199p. De salamander. Online bij DBNL.

Droom. De geleider. West-Friesland, Hoorn, [1942]. 213p. Roman.

naar boven

De reis van Job. Querido, Amsterdam, [1944]. 188p. Roman.

Een vrouw van de Vlecke. Roman. Kroonder, Bussum, 1947. 214p.

Eveline. Een Haagse roman. Van Oorschot, Amsterdam, 1948. 177p.

In de stroom. Van Oorschot, Amsterdam, 1956. 135p. Autobiografische schets.

De tovenaar. Van Oorschot, Amsterdam, 1957. 138p.

Novellenkwartet. Vier korte verhalen van Lidy van Eijsselsteijn, Nine van der Schaaf, Anton van der Vet, en Theun de Vries. Ingeleid door Antoon Coolen. Wereldbibliotheek, Amsterdam [etc.], 1958. IX, 210p. Wereldboog Afdeling letteren en kunst, 113-114.

Nine van der Schaaf schreef ook toneelstukken. Tenminste één is gepubliceerd in De Stem, maar werd - zover bekend - nooit uitgevoerd.

naar boven

Bloemlezingen:

Poëzie van Nine van der Schaaf is in deze bloemlezingen aangetroffen.

Het jaar der dichters 1914. S.L. van Looy, Amsterdam, 1913.
Het jaar der dichters. Muzenalmanak voor het jaar 1915. S.L. van Looy, Amsterdam, 1914.

Erts. Letterkundige Almanak 1926. S.L. van Looy, Amsterdam, [1925].
Erts. Letterkundige Almanak 1927. S.L. van Looy, Amsterdam, [1927].
Letterkundige Almanak Erts. Strengholt, Amsterdam, 1929 [=1928].
Lyriek. Tjeenk Willink, Zwolle, 1928.

Kent uw dichters! Meulenhoff, Amsterdam, [1933].
Het kind in de poëzie. Van Loghum Slaterus, Arnhem, 1935.
Kristal. De Spieghel/Het Kompas, Amsterdam/Antwerpen, [1935].
Jonge most. Van Dishoeck, Bussum, [1936].

naar boven

Het kind in de poëzie. Van Loghum Slaterus, Arnhem, 1941 (3e vermeerderde druk).
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1941 (14de herziene druk).
Muziek en poëzie. Van Loghum Slaterus', Arnhem, 1941.
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1947 (15de herziene druk).
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon , Amsterdam, 1948. (16de herziene druk).

naar boven

Dichters van dezen tijd. P.N. van Kampen & Zoon N.V., Amsterdam, 1950 (17de herz. druk).
Dichters van dezen tijd. P.N. van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1951 (achttiende [herziene] druk).
Schrijversalmanak voor het jaar 1953. C.J. van der Peet, Amsterdam, [1952].
Spiegel van de Nederlandse poëzie door alle eeuwen. Dl. 2: 1900-1940. Meulenhoff, Amsterdam, 1953.
Facetten der Nederlandse poëzie. Van Elsschot tot Nijhoff. Nijgh & van Ditmar, 's-Gravenhage, [1955].
Nederlandse dichteressen na 1900. De Bezige Bij, Amsterdam, 1956.
Nederlandse dichteressen na 1900. De Bezige Bij, Amsterdam, 1957 (2de verm. druk).
Muziek en poëzie. Bruna, Utrecht, 1959 (tweede [gewijzigde] druk).

naar boven

Facetten der Nederlandse Poëzie, Nijgh & Van Ditmar, 1964 (2e druk).
Dichters en gedichten. Malmberg, 's-Hertogenbosch, 1965.

Lente. Zomer & Keuning, Wageningen, 1972.
Een moederhart, een gouden hart. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1973.

Poëziebrevier. De Fontein, Baarn, 1981.
Op weg naar huis. Bulkboek, Amsterdam, 1987.

Het monster van de oorlog. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam, 2004.
Zacht gezicht aan zacht gezicht. Kleine Uil, Groningen, 2011.

naar boven


Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

¹ Mea Nijland-Verwey. ' Levensbericht Trijntje (Nine) van der Schaaf'. Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, 1973-1974. E.J. Brill, Leiden 1975.
http://www.dbnl.org/tekst/_jaa003197401_01/_jaa003197401_01_0015.php
² Clara Eggink. 'Dichteres van "koel begrijpen'". De Telegraaf, 06-09-1958.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110587765:mpeg21:a0309
³ In: Adriaan Venema. Schrijvers, uitgevers en hun collaboratie. Deel 3A. De kleine collaboratie. Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam 1990  
http://www.dbnl.org/tekst/vene001schr03_01/vene001schr03_01_0003.php
4 Groot Nederland, 15-01-1944.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010326177

DBNL: Nine van der Schaaf
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=scha004
Mats Beek. Nine van der Schaaf
http://www.schrijversinfo.nl/schaafvandernine.html
Geboorte-, huwelijks- en overlijdensakten. Tresoar, Leeuwarden.
NN. Mededelingen van de Documentatiedienst. Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum, Den Haag / Archief en Museum voor het Vlaams Cultuurleven, Antwerpen 1954-1992.
http://www.dbnl.org/tekst/_med003mede01_01/_med003mede01_01_0672.php

naar boven

Lectuur-Repertorium. Deel 3. A.S.K.B., Vlaamsche Boekcentrale/Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1954.
Lectuur Repertorium 1952-1966. Deel 3. A.S.K.B./Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1970.
Lectuur Repertorium 1967-1978. Deel 3. Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum/Katholiek Centrum voor Lectuurinformatie en Bibliotheekvoorziening, Den Haag/Antwerpen, 1981.

Henri Borel. 'Nine van der Schaaf vijftig jaar.' Het Vaderland, 01-05-1932.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010014103:mpeg21:a0143
NN. 'Het Radio-program'. Limburger Koerier, 29-05-1932.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010988848:mpeg21:a0235
Annie Romein-Verschoor. Vrouwenspiegel. Een literair-sociologische studie over de Nederlandse romanschrijfster na 1880. (1935). Herdruk bij SUN, Nijmegen 1977. Blz 97-106.
http://www.dbnl.org/tekst/rome003vrou01_01/rome003vrou01_01_0005.php
Maurits Uyldert. 'Letterkundige Kroniek.' Algemeen Handelsblad, 29-07-1937.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010665101:mpeg21:a0118
Menno ter Braak. 'Vooroorlogsch. De "dwaas" als individualist. Neoplatonische duiding der schuwheid.' Het Vaderland, 19-09-1937.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010017419:mpeg21:a0160
M.W. [M. Wolters?] 'Nine van der Schaaf. Een eenzame figuur in de Nederlandsche letterkunde'. De Waag, 08-05-1942.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010310882:mpeg21:p013
M. Wolters. 'Nine v.d. Schaaf's contact met "De beweging" en het lezerspubliek. Volkscultuur en kunst. Het Volk, 08-05-1942.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011118298:mpeg21:a0090
NN. 'Nine van der Schaaf'. Het Vaderland, 07-06-1942.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010020311:mpeg21:a0119
J.A. van der Made. 'Een dichteres van de "Beweging".' De Waag, 09-04-1943.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010310928:mpeg21:p012

naar boven

Anton van Duinkerken. 'Nine van der Schaaf, dienstmeisje-dichteres. De Tijd, 30-09-1950.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011202133:mpeg21:a0073
F.S. [Fedde Schurer] 'Nine van der Schaaf wordt morgen 70 jaar'. De Heerenveensche Koerier, 29-04-1952.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010691420:mpeg21:a0073
NN. 'Nine van der Schaaf. Vandaag zeventig jaar.' Nieuwsblad van het Noorden, 30-04-1952.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010679427:mpeg21:a0114
NN. 'Nine van der Schaaf 75 jaar geworden.' Friese Koerier, 02-05-1957.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010687329:mpeg21:a0074
Sybout van der Meer. 'Nine van der Schaaf - nog steeds goed op de hoogte - werd gisteren al 83. Friese Koerier, 01-05-1965.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010689923:mpeg21:a0307
NN. 'Nine van der Schaaf (91, schrijfster) overleden.' Nieuwsblad van het Noorden, 18-07-1973.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011016673:mpeg21:a0057
Sjoerd van der Schaaf. 'Bij de dood van Nine van der Schaaf'. Leeuwarder Courant, 21-07-1973.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010619392:mpeg21:a0386
NN. 'Sjoerd van der Schaaf'. Leeuwarder Courant, 15-10-1983.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010622446:mpeg21:a0482

naar boven

Boeken, brieven en/of materiaal van, over en/of aan Nine van der Schaaf bevinden zich in:

British Library, Londen
Cageweb, Gent
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen
Koninklijke Bibliotheek, Brussel
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterkundig Museum, Den Haag
Poëziecentrum, Gent
Poëziecentrum Nederland, Nijmegen

naar boven

  Deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:



Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners


© De Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2015-2017

Webdesign Revan Barlas