Novellen en gedichten, 1941. Nederlandse Poëzie Encyclopedie

Behorend tot: jaaroverzicht 1941 versie: 09-01-2015

Titel:
Novellen en gedichten
Samengesteld door:
Victor E. van Vriesland
Emmy van Lokhorst
Uitgeverij:
[Vereeniging ter bevordering van
de belangen des boekhandels], [Amsterdam]
Jaar van verschijning: [1941]
Omvang: 118 p.
ISBN: -
Bijzonderheden:
Geschenk ter gelegenheid van de Nederlandsche boekenweek
1-8 maart 1941

Google over dit boek

Bij aankoop van fl. 2,50 aan Nederlandse en/of Duitse boeken kregen klanten van boekhandels dit Boekenweekgeschenk mee. H. Lohse, leider van de met boekencensuur belaste Duitse instantie Referat Schrifttum, liet de hele oplage terugroepen, omdat deze bloemlezing niet 'arisch' genoeg zou zijn. Inmiddels waren er al 20.000 exemplaren aan klanten meegegeven; de resterende 47.000 ex. werden vernietigd. [bron: Gerard Groeneveld, Zwaard van de geest, 2009 (2de druk)].

Bij onderzoek valt op dat uit veel verzen een grote onverzettelijkheid spreekt - ook dat zal een rol hebben gespeeld bij het terugroepen van dit boek.

Links: advertentie uit de Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant, vrijdag 28-02-1941

Jan Schilt (Hier wordt echter het belang van het boek geschaad… Het Nederlandse boekenvak 1933-1948. Mets, Amsterdam 1995, p. 170):

"Het Nationale Dagblad van 27 februari [1941] brengt een bespreking van het boek: 'Daar prijkt o.a. in volle glorie de naam van den Jood Maurits Mok. […] het rijk van deze Joden en Jodenvrienden (hier de Boekenweekcommissie, ongeacht wie het zijn) is ten ondergang gedoemd. Zijfers [een nationaalsocialistisch boekhandelaar] schrijft een dag later aan de Vereeniging: "Een mooi gebonden werkje […] om een aantal Jodendichters […] naar voren te kunnen brengen." Het gevolg blijft niet uit: zaterdag 1 maart [1941] staat 's morgens de Sicherheitspolizei bij de Vereeniging op de stoep en beveelt verzending van het geschenk te staken en de resterende exemplaren bij de boekhandel onmiddellijk te laten terugsturen. Visser [bestuurslid van de Vereeniging] gaat diezelfde dag naar het Referat en krijgt met veel moeite Lohse te spreken, die zeer ontstemd is. "Eine Geschmaklosigkeit", dat aan een jood de redactie is opgedragen, en hoe kan men aan Duitse kopers een "Judenbuch" ten geschenke geven! Het verbod op het Boekenweekgeschenk, waarvan inmiddels 20.000 van de 67.000 exemplaren onder de boekverkopers zijn verspreid, heeft geen enkele invloed op de verkoop. Integendeel, boekhandels melden verdubbeling van de omzet.'

In het NSB-weekblad Volk en Vaderland, 07-03-1941, raast men verder over het boekenweekgeschenk: 'Boekenweek 1941. Beschamend bewijs van cultureel onvermogen. Joden-geschenk bij aankoop van Duitsche boeken'. Online op: http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A011190027%3Ampeg21%3Ap006%3Aa0070

Albert Kuyle fulmineerde ook tegen het boekenweekgeschenk. Uit zijn artikel 'Het tiende geschenk of het gegeven paard dat wel in den bek moest worden gezien', dat op zaterdag 8 maart 1941 in het Nederlandsch Dagblad [krant van het Nationaal Front] verscheen:

"Dat er angstvallig voor werd gezorgd dat een Jood mede de redactie voerde, had vanzelfsprekend tot gevolg, dat de keuze opzettelijk verkéérd en volkomen onaanvaardbaar is geworden.

Nauwlettend werden zoo goed als alle dichters geweerd, in wier werk, zij het zelfs vaak nog maar aarzelend, iets wil gaan knoppen of gaan bloeien van een nieuw verworven inzicht in de toekomst en het heil van eigen volk. (...) Men heeft eenvoudigweg de kliek en de claque op deze slappe thee gevraagd, en niemand anders.

Laat de heer van Vriesland zich eens openlijk daarover uitspreken!

Zijn George Kettmann, Gabriel Smit, Gerard Wijdeveld, Chris de Graaff, August Heyting, Henri Bruning, Paul Haimon, Martin Bruijns, Steven Barends , Anton Erwich,¹ om slechts enkelen te noemen wèl gevraagd? Had men misschien hun adressen niet? Of ging de joodsche kabbalistiek zóó ver, dat men tevoren reeds wist dat deze dichters tóch, om in den stijl van de inleiding te blijven, "niets in voorraad hadden? (...)"

¹ Dit rijtje namen is een bijzondere opsomming van dichters die eind jaren dertig/begin jaren veertig openlijk in 'bruin' vaarwater waren beland.
Bron: http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A011084096%3Ampeg21%3Ap008%3Aa0114

In de 'neutrale' kranten, die een veel groter publiek bereikten dan de kranten van de NSB en het Nationaal Front, werd het boekenweekgeschenk overigens vooral lovend besproken.

Voor de brief waarin boekhandelaars verzocht wordt dit geschenk te rouleren gold anno 2012 een vraagprijs van € 150,- [bron: Fokas Holthuis]

Inleiding | werk van | titels | vier opgenomen gedichten

terug naar boven

Inleiding

Bevat poëzie van:

Bertus Aafjes
G. Achterberg
D.A.M. Binnendijk
Anna Blaman
Gerard den Brabander
Max Dendermonde
Pierre H. Dubois
Anton van Duinkerken

Clara Eggink
Eddy Evenhuis
Rob. Franquinet
Jac. van Hattum
Han G. Hoekstra
Ed. Hoornik
Pierre Kemp
H.W.J.M. Keuls

L.Th. Lehmann
A. Marja
M. Mok
Max Nord
Eric van der Steen
M. Vasalis
Hendrik de Vries
Hanno van Wagenvoorde

Namen als in boek.

Bevat proza van:

Henriëtte van Eyk

Hidde Heringa

Theun de Vries

Titels van de opgenomen gedichten en novellen:

terug naar boven

Vier gedichten uit deze bloemlezing

Bertus Aafjes - Het lyrische moment (blz 12)
A. Marja - Na oorlog (blz 13)
Clara Eggink - Alexander (blz 50/51)
Han G. Hoekstra - De ceder (blz 51)

Deze gedichten maken duidelijk waarom de bezetter dit boek niet in omloop wilde hebben. Het is in feite verzetspoëzie.

Bertus Aafjes: