versie: 30-03-2017 - redacteuren: Bart FM Droog & Jurgen Eissink
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen

---

Bertus Aafjes Geboren te: Amsterdam, 12-05-1914 Gestorven te: Swolgen, 22-04-1993 Volledige naam: Lambertus Jacobus Johannes Aafjes Naamsvarianten: L.J.J. Aafjes Pseudoniemen: Jan Oranje; Sick Sack Site: www.bertusaafjes.nl Foto rechts: Bertus Aafjes, c. 1950 Fotograaf onbekend. Bron: Digitaal Katholiek Erfgoedhuis

Dichter, prozaïst, vertaler, essayist en journalist.

Bertus Aafjes was de oudste zoon van Johannes Aafjes (telg uit een Noordhollandse anarchistenfamilie) en Nicolasina Minkels (een katholieke en vrome Brabantse boerendochter). Het gezin kreeg vier kinderen, twee zoons en twee dochters, een tweeling, die een degelijke katholieke opvoeding ontvingen. Bertus  was de oudste. Hij was twaalf toen zijn vader overleed en het gezin in moeilijke materiële omstandigheden achterbleef. Maar de vader had er voor zijn dood nog voor gezorgd dat zijn oudste zoon naar het Ignatius-college in Amsterdam kon gaan.¹

Hij verliet de middelbare school om tot priester opgeleid te worden, eerst in een seminarie te Uden, daarna in een te Hageveld en vervolgens in het groot-seminarie te Warmond. Gedurende de opleiding interesseerde hij zich meer en meer in de literatuur. Uiteindelijk verliet hij na zeven jaar het seminarie. Hij maakte in 1936 een fiets- en wandelreis naar Rome, een tocht die hem het materiaal opleverde voor zijn bestseller Een voetreis naar Rome.

naar boven

Klondyke

Na terugkomst in Nederland leerde hij Pierre H. Dubois kennen. Met hem en Leo Boekraad richtte hij in 1937 het tijdschrift Klondyke op, waarvan de naam verwees naar een gedicht van Gerard Bruning². Van dit tijdschrift verschenen drie nummers. Later dat jaar ging Aafjes archeologie studeren, eerst in Leuven, daarna in Rome. In het najaar van 1939 keerde hij weer terug naar Amsterdam.

Pierre H. Dubois: "Opgenomen in het Amsterdamse literaire milieu en de kring van het in het begin van 1940 opgerichte tijdschrift Criterium gold hij daarin spoedig als een van de interessantste jonge dichters, een charmant en veroverend talent, een bohémien die het glas en de literaire café-tafels niet schuwde en gewaardeerd werd zowel door generatiegenoten als ouderen onder wie Bloem en Roland Holst."¹

Hij debuteerde in 1940 in de door Ed. Hoornik geredigeerde Helikon-reeks van A.A.M. Stols. In datzelfde jaar jaar ontmoette hij Tine Wesseling ('Poesje'), met wie hij trouwde. Ze kregen vier kinderen, een zoon en drie dochters.

Aafjes, die weigerde zich in te schrijven bij de Kultuurkamer en daardoor gevaar liep in het kader van de Arbeitseinsatz naar Duitsland gedeporteerd te worden, zat in het tweede gedeelde van de bezetting ondergedoken in het Friese Terband (1943-1945). Hij bracht zijn tijd grotendeels schrijvend door en werkte ondermeer aan Een voetreis naar Rome.

Dubois: "De verschijning van de volledige Voetreis na de bevrijding bracht de nodige opschudding teweeg in katholieke kring, omdat men van oordeel was dat de daarin toen nog gangbare morele normen overschreden werden en men bovendien zijn religieuze orthodoxie in twijfel trok."

Aafjes werd in 1945 redacteur bij Criterium. Hij woonde en werkte enige tijd in Egypte (1948-1950) als perschef van een circus. Hij schreef daarna reisverhalen voor De Volkskrant, waarvoor hij vele landen in Azië, Europa, Afrika en Amerika bezocht.

Dubois: "De nieuwe generatie van dichters die na de oorlog naar voren kwam, veroorzaakte een breuk met de traditionele poëzie in de jaren vijftig waaraan zij hun groepsnaam ontleenden en in de polemische sfeer daaromheen liet de kritiek over en weer zich niet onbetuigd. Aafjes nam deel aan de discussie met een drietal artikelen in Elsevier's Weekblad, waarin hij zich scherp afzette tegen de zogenaamde 'experimentelen'. Zij bleven niet onbeantwoord en het tragisch gevolg was dat dit conflict een einde maakte aan de dichterlijke loopbaan van Aafjes."

"Hijzelf beschouwde al vrij spoedig zijn aanval op de nieuwe poëzie als een fout. Hij had zich laten verleiden erover te schrijven zonder ze nog goed te kennen en er een inzicht in gewonnen te hebben. Hij heeft dat volmondig erkend en het zichzelf nooit vergeven. Maar het kwaad was geschied, het verlamde zijn behoefte aan het schrijven van poëzie, in ieder geval aan het publiceren daarvan en dit verklaart, althans ten dele, dat hij sedertdien een afzijdig leven heeft geleid en dat zijn literaire produktie zich voortaan richtte op reisverhalen, novellen, herdichtingen (van Oudegyptische poëzie, van de Odyssee), herinneringen enzovoort."

Dubois: "Wanneer hij niet op reis was, verbleef hij, van 1952 tot 1972, op Kasteel Hoensbroek, eigendom van de Staatsmijnen in Limburg, die het als cultureel centrum exploiteerden en waar het gezin van de dichter als huisbewaarder fungeerde. Nadien verhuisde hij naar Swolgen in Noord-Limburg, waar hij tot zijn dood verbleef, de laatste maanden, na een verblijf in het ziekenhuis, blind en ziek.

Met dichteres M. Vasalis had hij een heel warme, oprecht vriendschappelijke band. Kort voor zijn dood hebben ze elkaar nog ontmoet. Aafjes' dochter Diana: 'Op de laatste avond van zijn leven riep mijn vader mij en citeerde Vondel en Vasalis. (...) Vasalis bleef tot het einde in zijn hart bij hem. Zij was echt zijn hartsvriendin en zielsverwant.'³

Hij overleed op 22 april 1993 in zijn woning, verzorgd door de vrouw die een leven lang zijn metgezellin was geweest."

Van zijn lange gedicht Een voetreis naar Rome zijn meer dan 100.000 exemplaren verkocht. Ook verscheen er een tv-verfilming van (in 1975).

Bertus Aafjes was redacteur van Criterium en Ad Interim.

naar boven

---

Autobiografisch

Bertus Aafjes. De sneeuw van weleer. Jeugdherinneringen. Meulenhoff, Amsterdam, 1987. 153p.; enkele hoofdstukken uit dit boek verschenen eerder onder de titel: De Amsterdamse kijkdoos, in de bundel: In de Nederlanden zingt de tijd (1976).

naar boven

---

Over Bertus Aafjes etc.

Karel Jonckheere. Bertus Aafjes. De dichter van de poëzie. Meulenhoff, Amsterdam, 1952. 66p.

Lucebert en Hugo Claus. Drie essays over experimentele poëzie van Bertus Aafjes. Corvey, Amsterdam, 1953. 31p.; drukker: Van Amerongen, Amersfoort; reeks: Het model voor de uitgever, Oct. 1953; eerder verschenen in Elseviers Weekblad; bevat: Poëzie van het schuifgat - paard achter de wagen gespannen; Lucebert of de schim van Kloos - trilt en er is kunst [Lucebert]; Apotheose der liefdeloosheid - wij bloeien maar bloeien vergeefs [Claus].

José de Ceulaer. Te gast bij Nederlandse auteurs. Nijgh & Van Ditmar, 's-Gravenhage/ Rotterdam, 1966. 121p. Bevat interviews met: Bertus Aafjes, A. den Doolaard, Pierre H. Dubois, Jan Engelman, Johan Fabricius, Hella Haasse, Heere Heeresma, Clare Lennart, Harry Mulisch, Koos Schuur, Anton van Duinkerken, Simon Vestdijk en Simon Vinkenoog.

Rob Molin & Willem Sinninghe Damsté. Bertus Aafjes. Gottmer [etc.]/Orion, Nijmegen/Beveren, 1981. 103p. + [12]p. platen; in de reeks Grote ontmoetingen, nr. 58.; met bibliografie.

Ik kom toch uit geen gekkenland vandaan! Huub Beurskens, Wiel Kusters, Manuel Kneepkens, Ton van Reen, Heimo Pihlajamaa, Kees Simhoffer, Leo Herberghs, Bertus Aafjes. Geportretteerd door Hans van de Waarsenburg. Uitgeverij 261, Heerlen, 1983. 111p.; eerder verschenen in het dagblad De Limburger oktober 1980 tot en met oktober 1981.

Bertus Aafjes. Themanummer van Bzzlletin, nr. 122. Artikelen van Estelle Debrot, Pierre H. Dubois, Vasalis; interview door Hans van de Waarsenburg. BZZTôH, Den Haag, 1985. 60p.; bevat tevens: Marguerite Duras en Richard Brautigan.

Vader en moeder. Jeugdherinneringen van Bertus Aafjes, Jan de Hartog, Annie M.G. Schmidt, Peter Spier, Peter Ustinov e.a. Michel van der Plas. Bosch & Keuning, Baarn, 1987. 300p.; eerder verschenen in Elsevier.

Pierre H. Dubois, Bertus Aafjes. Bertus Aafjes Informatie. Literair Moment. Meulenhoff, Amsterdam, [1988]. Omvang 40p. Bevat essay van Pierre H. Dubois over Aafjes, Aafjes 'Een kleine katechismus der poëzie' (oorspronkelijk in Elseviers Weekblad, 1954), negen ongepubliceerde gedichten en een biobibliografie. Gedichten: 'Het Arabisch lied', 'Chamsien', 'Slapeloos', 'Vlinder, 'Winter in Holland', 'Op een meeuweschedeltje', 'Strandwandeling', 'Zeestenen' en 'In zijn ledikantje'.

Wim Hazeu. Bertus Aafjes. De reizende kluizenaar. Vrij Nederland kleurenbijlage. 26 november 1988. 44 p.; geniet.

De dichter van de sarcophaag en andere opstellen. Bertus Aafjes [samengesteld door Wim Hazeu]. De Prom, Baarn, 1989. 111p.; De Prom bibliofiel, deel 16.

Herman Post [cartografie Wouter van Kooten]. Te voet naar Rome. In het spoor van Bertus Aafjes. Conserve, Schoorl, 4de, herziene druk 1991 (1ste druk 1989 bij De Schaduw, Tilburg).; 134p.; Rome-bibliotheek, deel 1.

Jan Oegema. Lucebert, mysticus. Over de roepingsgedichten en de 'Open brief aan Bertus Aafjes'. (Proefschrift). Vantilt, [Nijmegen], 1999. 352p. 

Schepelingen van De Blauwe Schuit. Brieven van Bertus Aafjes, K. Heeroma, M. Nijhoff, S. Vestdijk en Hendrik de Vries aan F.R.A. Henkels, 1940-1946. Bezorgd door Gillis Dorleijn, Sjoerd van Faassen en Ageeth Heising [redactie: Sjoerd van Faassen e.a.]. Letterkundig Museum/Lubberhuizen [distributie], Den Haag/Amsterdam, [2003]. 338p.; reeks: Achter het boek, ISSN 0084-5892, nr. 36; trefwoorden GOO: De Blauwe Schuit; Clandestiene uitgaven

Peter Hofman. De nieuwe naamgever. Over de controverse tussen Lucebert en Bertus Aafjes. Stichting Literaire Manifestaties Enschede/Broekhuis, Enschede/Hengelo, 2004. 20p.; oplage van 300 ex., waarvan 220 ex. genummerd en bestemd voor bezoekers van de lezing en donateurs van de organiserende stichting; Drienerwoldelezing, nr. 13.

Op langspeelplaat

Bomans was de naam. Tony van Verre ontmoet Bertus Aafjes, Simon Carmiggelt, Michel van der Plas, Harry Prenen. Vier LP's met de onvergetelijke stem van Godfried Bomans. [Geluid] / [Foto's Hans Chabot e.a.] Gooise Uitgeverij, Bussum, 1978. 115p. + [4] grammafoonplaten ([207] min., 33 t. mono; 30 cm. - Philips 9199847/850); gebaseerd op radio-uitzendingen van de VARA in 1977.

naar boven

---

Dichtbundels:
[Alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen; zoek 'Bertus Aafjes'
op het Geheugen van Nederland voor losse gedichten en poëzieprenten.]

Het gevecht met de Muze. Gedichten. A.A.M. Stols, Rijswijk (Z.-H.), 1940. 50p.; Helikon, jrg. 10 (1940), nr. 2 (februari). 2de druk 1941, 50p., [met tekeningen van C.A.B. Bantzinger].

Het zanduur van de dood. Gedichten. Stols, Rijswijk, 1941. 41p.; oplage 300 ex.; Helikon, jrg. 11 (1941), nr. 13; 2de druk 1941; gewijzigde herdruk in 1982 bij Meulenhoff, Amsterdam (45p.). De tweede druk (1941) bevat het volgende colofon: "Deze tweede druk werd gezet uit de letter Lutetia van J. van Krimpen en gedrukt in October 1941 bij de firma Boosten & Stols te Maastricht in een oplage van 500 exemplaren."
 

Peter-Kersen-eter. Dit werd gemaakt in fraaie vorm / Door Bertus Aafjes en Piet Worm. [Piet Worm], [Alkmaar], [1943]. 20p.; 'Opgedragen / Aan den Heere Griffier van Zutphen / Den Meester in de Rechten en de schone Kunsten / J.C. Bloem.'; 'Van deze aparte uitgave van het vers „Peter-Kersen-Eter” werden naar originele litho's gedrukt en met de hand gekleurd 50 exempl.'. Zie ook 'Colophon': dit boekje staat integraal op het Geheugen van Nederland: http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/EVDO03:UBL01_DEJONG_15

 

		De tooverfluit. Vrij bewerkt naar "Des Knaben Wunderhorn". Verlucht met vignetten van J.F. Doeve. Uitgeverij Contact, Amsterdam, [1943]. 111p.; 2de druk 1943; 3de druk als De Toverfluit 1965; 4de druk 1987. [Colofon:] "DES KNABEN WUNDERHORN, verzameld door Clemens Brentano en Achim von Arnim, verscheen oorspronkelijk in drie deelen in 1806-1808. Deze bloemlezing, vertaald door Bertus Aafjes in 1940 en 1941, is in het jaar 1943 gezet uit de ‘Romulus’, gedrukt bij Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem, en gebonden door J. Brandt & Zoon te Amsterdam. De oplage bedraagt 5000 exemplaren; hiervan zijn 4875 exemplaren gedrukt op houtvrij offsetpapier en 125 exemplaren op geschept Hollandsch papier, waarbij de teekeningen met de hand zijn gekleurd, genummerd I-CXXV."
Dit boek staat integraal op het Geheugen van Nederland: http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/EVDO03:UBL01_DEJONG_5

 

		Elf sonnetten op Friesland. Molenpers, [Leiden], 1944. [16]p.; volgens De Jong [7] gedrukt bij de Leidsche Han-delsdrukkerij J. Karstens te Leiden in een oplage van 500 exemplaren; opgenomen in Gedichten (1947). De sonnetten zijn opgedragen ('voor ...') aan respectievelijk Jac. van Hattum, Mams, Ds A. Henkels, H. Bakker, A.A. Balkema, Albert Bakker, Wytze Hellinga, Bert Bakker, Dieuwke Aalbers-Kollewijn, Julia Henkels-Kloosters en Popke Bakker. [Colofon]: "Deze bundel sonnetten werd geschreven te Terband in Juli 1944 als een hommage aan Friesland en zijn bewoners, in het bijzonder aan hen die het mij door hun gastvrijheid mogelijk maakten in tijden als deze de Muze niet ontrouw te worden."
Deze bundel staat integraal op het Geheugen van Nederland: http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/EVDO03:UBL01_DEJONG_7

 

Omne animal. Tekeningen C.A.B. Bantzinger. [Mansarde Pers], ['s-Gravenhage], 1944. [28]p. Colophon: "Omne Animal bevattende een bloemlezing uit de gepubliceerde en ongepubliceerde gedichten van Bertus Aafjes, verlucht met tekeningen van C.A.B. Bantzinger, werd gedrukt in de zomer van 1944. De gedichten werden gezet uit de Excelsior Schrijfletter van de L.A. en gedrukt op Simili Japon in een oplage van 275 exx., genummerd van 1-275[.]" Colophon gevolgd door 'Corrigendum'. Deze bundel staat integraal op het Geheugen van Nederland: http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/EVDO03:UBL01_DEJONG_13

 

Per slot van rekening. Gedichten. [Van Oorschot], [Amsterdam], [1944]. [20]p.; oplage van 300 exemplaren. [Opdracht:] 'Voor A.R.H.'. Colophon: "De verzen in deze bundel werden, (het vers „In het rampjaar” uitgezonderd,) geschreven vóór Mei 1940, doch niet opgenomen in „Het gevecht met de Muze” en „Het Zanduur van de Dood” waarin zij naar datum thuis hoorden. Zij worden alsnog „Per slot van rekening” gepubliceerd." Deze bundel staat integraal op het Geheugen van Nederland: http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/EVDO03:UBL01_DEJONG_14

Verzen en vrouwen. Gedichten. [Met 6 tekeningen van Arya Plaisier.] A[rya Plaisier], [Amsterdam], [1944]. 28p. Colophon: Deze gedichten van Bertus Aafjes werden gekozen, geschikt en met tekeningen getooid door Arya Plaisier tot eigen genoegen, voor enkele harer vrienden en voor den dichter. Er werden zes exemplaren gedrukt: 3 op frans Ingres d'Arches (grijs) en 3 op Ingres van Van Gelder (grijs), alle zes gesigneerd door de schilderes. A.D. MCMXLIV. [Niet in KB.]
 

Boeren. Open brief van het land. [A.A. Balkema], [Amsterdam], 1945. 8p.; gedicht ondertekend 'Terband, Januari '45.'; volgens De Jong [95] gedrukt in een oplage van ongeveer 500 exemplaren door D'Oude Zoutkeet [Klaas Woudt] te Zaandijk; later opgenomen in Gedichten (1947). Integraal op het Geheugen van Nederland: http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/EVDO03:UBL01_DEJONG_95

 

In het atrium der Vestalinnen. Een fragment. A.A. Balkema, Amsterdam, MCMXLV [1945]. 8p.; volgens De Jong [11] gedrukt in een oplage van 100 exemplaren op Van Gelder door N.V. De Globe te Amsterdam; later opgenomen in In het atrium der Vestalinnen en andere fragmenten (1945).   Integraal op het Geheugen van Nederland: http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/EVDO03:UBL01_DEJONG_11

Lafaard of geus? [Eigen beheer], [Amsterdam], [1945]. 12 p. Gestencild. Illegaal. De Jong nr. 476. De Jong: "Het manuscript werd in 1944 door de dichter ter hand gesteld aan iemand, die kort daarop door de Duitsers werd doodgeschoten."
NPE: Dirk de Jong zal zonder enige twijfel een exemplaar van dit werk gezien hebben. De vraag is of het bijbehorende verhaal klopt en of de oplage groter dan één was.

In het atrium der Vestalinnen en andere fragmenten. Balkema [etc.], Amsterdam, 1945. 25p.; 26cm; oplage 1000 ex. waarvan 50 op Hollandsch papier gesigneerd door de dichter. Colofon: "Deze fragmenten uit het dichtwerk van Bertus Aafjes zijn op verzoek van M. Vasalis Mr. M. Nijhoff en Dr. W. Gs Hellinga ten bate van den dichter gedrukt en uitgegeven dank zij de belangeloze medewerking van Drukkerij Meijer te Wormerveer A.A. Balkema en J. van Krimpen in het jaar 1945 in duizend exemplaren waarvan vijftig op Hoolandsch papier welke laatste door den dichter gesigneerd zijn." in 1956 deels op muziek gezet: In het atrium der Vestalinnen. Cantate voor bariton, spreker, vrouwenkoor en orkest. (1956). Naar fragmenten van het gedicht van Bertus Aafjes; muziek van Ignace Lilien; pianouittreksel. Donemus, Amsterdam, 1956. 36p.

Douderideine, het boek van koning baby. [Ontwerp: Han Hevink-de Ruyter.] [Stafleu], [Leiden], [1947]. [48]p.; bevat ook een paar gedichten van Bertus Aafjes; bevat tekst van Bertus Aafjes; uitgegeven ter gelegenheid van de geboorte van Fennigje Hans Ellen Maria Aalbers, 12 juli 1945.

Een voetreis naar Rome. Meulenhoff, Amsterdam, 1946. 75p.; reeks: De Ceder, nr. 8. Herdrukken: 1946, 1947 (2x), 1949, 1951, 1955, 1956, 1962, 1964 ([iv]+79p,; t.g.v. 50ste verjaardag), 1974, 1979, 1981, 1988 (14de druk), 1997 (17de druk, met een nawoord van Hans van de Waarsenburg, 123p.). De 11de druk (1974) is uitgegeven ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van de dichter, geïllustreerd door Michaël Berkheimer en met een terugblik door Michel van der Plas; in 1968 verscheen bij De Sikkel in Antwerpen een editie met aantekeningen en leidraad door prof.dr. Fr. van Passel en lic. J. van Craen; 79p.
Colofon van eerste druk: Gedicht van Bertus Aafjes, waarvan het derde deel uit fragmenten bestaat, werd in den herfst en den winter van het jaar 1944 geschreven te Terband en is in het voorjaar van het jaar 1946 naar aanwijzingen van H. van Krimpen gezet uit de letter Perpetua van Eric Gill en gedrukt door Meijer’s Boek- en Handelsdrukkerij te Wormerveer. Buiten de gewone oplage zijn 100 exemplaren gedrukt op Hollandsch papier van Van Gelder Zonen en gesigneerd door den dichter. Het is het achtste deel van De Ceder, uitgegeven door J.M. Meulenhoff te Amsterdam. Fragmenten van dit werk zijn eerder gepubliceerd onder den titel Het Atrium der Vestalinen en andere Fragmenten.

Maria Sibylla Merian. Meulenhoff, Amsterdam, [1946]. 31p.; reeks: De Ceder, nr. 10. In 1947 verscheen een tweede druk. De derde druk, verschenen in 1952, is geïllustreerd. Een los inlegvelletje bevat de volgende tekst: "MARIA SIBYLLA MERIAN De platen uit deze levensbeschrijving in dichtvorm van Maria Sibylla Merian door Bertus Aafjes zijn reproducties van de werken van de schilderes. Zij werden met welwillende toestemming van Van Loghum Slaterus’ Uitgeversmaatschappij N.V. te Arnhem ontleend aan VERBORGEN PARADIJZEN bevattende 24 platen in negenkleurendruk en een biografische schets van Mevrouw J. Stuldreher-Nienhuis. De prijs bedraagt f 6.90 en het boek is bij de erkende boekhande; verkrijgbaar." Colofon van eerste druk: "MARIA SIBYLLA MERIAN gedicht door Bertus Aafjes, geschreven in het voorjaar van 1945 te Terband, is in den zomer van 1946 naar aanwijzingen van Henri Freidlaender gezet uit de letter van Anton Janson en gedrukt door N.V. Mouton & Co. te ’s-Gravenhage. Buiten de gewone oplage werden 50 exemplaren gedrukt op Hollandsch papier van Pannekoek, welke door den dichter zijn gesigneerd. Het is als tiende deel van De Ceder uitgegeven door J.M. Meulenhoff te Amsterdam." [Bundel in 1972 ook uitgegeven [uitgave verzorgd door Piet Maassen] door Meulenhoff Educatief, in de reeks Cahiers voor letterkunde voor het voortgezet onderwijs.]

Gedichten. Bertus Aafjes. Contact, Amsterdam/Antwerpen, [1947]. 230p.; ondertitel [?]: Eerste sonnetten / Het gevecht met de muze / Het zanduur van den dood. Colofon: GEDICHTEN door Bertus Aafjes, waarin zijn opgenomen de bundels Het Gevecht met de Muze (1940), Het Zanduur van den Dood (1941) en de in den oorlog clandestien verschenen plaquettes Per Slot van Rekening (1943), Omne Animal (1944), Elf Sonnetten op Friesland (1944), Boeren (1945), is in het jaar 1947 gezet uit de Romulus en gedrukt door Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem, en gebonden door binderij H. van Rijmenam te ’s-Gravenhage. De typografische verzorging is van J. van Krimpen. Een luze editie in een oplaag van 200 exemplaren werd gedrukt op Hollandsch lompenpapier. Hiervan werden 50 exemplaren gebonden in half perkament en 150 in heel linnen band. (KB: Bevat: Eerste sonnetten; Het gevecht met de muze; Het zanduur van den dood; Verspreide gedichten; Sonnetten en andere gedichten uit Friesland; Boeren; In het rampjaar.)

Het koningsgraf. Honderd en een sonnetten. Bertus Aafjes. Meulenhoff, Amsterdam, 1948. 127p.; reeks: De Ceder, nr. 20; 4de druk 1965, 119p; 5de druk 1979. Colofon eerste druk: HET KONINGSGRAF sonnetten door Bertus Aafjes, geschreven te Caïro tussen 25 Maart en 1 Mei 1947. In de winter van 1947–1948 naar aanwijzingen van H. van Krimpen gezet uit de letter Garamond van Jean Janson, gedrukt door Boosten & Stols te Maastricht, en uitgegeven als twintigste deel van De Ceder door J.M. Meulenhoff te Amsterdam.

De lyrische schoolmeester. Meulenhoff, Amsterdam, 1949. 46p.; reeks: De Ceder, nr. 22. Colofon: DE LYRISCHE SCHOOLMEESTER Gedichten door Bertus Aafjes, geschreven in den herfst van 1945 en in het voorjaar en de zomer van 1946 te Amsterdam, werd in het voorjaar van 1949 gezet uit de letter Romulus van J. van Krimpen en gedrukt door N.V. Drukkerij G.J. Thieme te Nijmegen. De illustraties zijn van de hand van Maaike Braat. Het is als twee-en-twintigste deel van De Ceder uitgegeven door J.M. Meulenhoff te Amsterdam.

In den beginne. Querido, Amsterdam, 1949. 59p.; herdrukken in 1949, 1952, 1957, 1961 en 1970 (6de druk), 1992 (9de druk). Colofon eerste druk: IN DEN BEGINNE Gedicht van Bertus Aafjes, geschreven in de winter van 1948/49 te Caïro en Luxor. In 1949 gezet uit de letter ‘Bembo’, gedrukt bij Boosten & Stols te Maastricht en uitgegeven door N.V. Em. Querido’s Uitgeversmij te Amsterdam. Van deze eerste druk werden 25 exemplaren gedrukt op Oudhollands papier genummerd 1–25.

De karavaan. J.M. Meulenhoff, Amsterdam, 1953. 63p.; reeks: De Ceder, deel 32; 2de druk 1967; 3de druk 1984 (83p.). Colofon: DE KARAVAAN gedichten door Bertus Aafjes, werd in de zomer van 1953 naar aanwijzingen van J. Vermeulen gezet uit de letter Van Dijck van J. van Krimpen, en gedrukt door N.V. Drukkerij Hooiberg te Epe. Het is als twee en dertigste deel van De Ceder uitgeg. door J.M. Meulenhoff te Amsterdam.

Het gevecht met de Muze [en andere gedichten]. Contact, Amsterdam/Antwerpen, 3de druk 1965 (1ste druk 1940). 118p.; in reeks Contact boekerij. Bevat: Het zanduur van de dood; Sonnetten uit 1938; Verspreide gedichten.

Maria Sibylla Merian en andere gedichten. Meulenhoff, Amsterdam, 1967. 79p.; bevat: Maria Sibylle Merian (1946); selectie uit: De lyrische schoolmeester (1949); Verspreide vroegere gedichten.

Charles Eyck. Door Bertus Aafjes en Charles Eyck. Leiter-Nypels, Maastricht, 1967. [1] gevouwen plano, [6] platen in map; oplage van 350 genummerde ex.; uitgegeven t.g.v. de 70e verjaardag van Charles Eyck, 24 maart 1967; niet in de handel.

Het gevecht met de muze. Verzamelde gedichten. Samengesteld door Bertus Aafjes, D.W. Bloemena en L. Vancrevel. Meulenhoff, Amsterdam, 1974. 219p.; verschenen t.g.v. van de zestigste verjaardag van Aafjes; met bibliografie.

In den beginne & Maria Sibylla Merian. Door Bertus Aafjes. Gevolgd door De dichter van de poëzie. Essay van Karel Jonckheere. Meulenhoff, Amsterdam, 1977. 138p.; ISBN 90-290-0524-6; fl 16.50.

Maria Sibylla Merian. Henk Hendriks, [s.l.], [1977]. [15]p.; herdruk op verzoek van Ellen van Eldik, in een oplage van 25 stuks -voor haar vrienden- gezet en gedrukt door Henk Hendriks.

Mei. Het Spectrum, Utrecht/Antwerpen, 1979. 48p.; bloemlezing, in de reeks Floroskoop, nr. 5.

Deus sive natura. Gedichten. Amsterdam, Meulenhoff, [1980]. 52p.; erotische gedichten. Colofon: Deze eerste uitgave van Deus sive Natura, gedichten van Bertus Aafjes, geschreven in het voorjaar van 1979, werd in december 1980 volgens aanwijzingen van Joost van de Woestijne gezet uit de letter Garamond en in opdracht van de Algemene Uitgeverij Meulenhoff Nederland bv door Alberts' drukkerijen bv te Sittard gedrukt op Simili Japon van Van Gelder. Voor het omslag werd gebruik gemaakt van de ets '‘Ledikant' of 'Lit à la française' van Rembrandt. Naast de gewone oplage van 400 exemplaren verschenen tien Romeins genummerde exemplaren, die niet voor de verkoop bestemd zijn, alsmede 100 Arabisch genummerde exemplaren, die door de dichter werden gesigneerd.

Rijmpjes en versjes uit de vrolijke doos. Bertus Aafjes [tekst] & Francien van Westering [tekeningen]. Meulenhoff, Amsterdam, 1980. 79p.; voor kinderen.

Drie gedichten over Amsterdam. Kopergravures: Cyril Bouda. Arethusa Pers/Herber Blokland, Baarn, 1981. [12]p.; oplage van 100 ex., genummerd I-XXV en 1-75; eerder verschenen in: Gedichten (1947).

Bertus Aafjes. Informatie. [Met bijdragen van Pierre H. Dubois e.a.] Meulenhoff, Amsterdam, 1988. 39p.; bevat tevens: Negen ongepubliceerde gedichten [van Bertus Aafjes]; uitgave bij: Een voetreis naar Rome, 14de druk; reeks: Literair moment.

Verzamelde gedichten, 1938-1988. Meulenhoff, Amsterdam, 1990. 431p.; rugtitel: Verzamelde gedichten. 2de druk in [1993] met nieuw stofomslag en nieuw ISBN.

De zee. Meulenhoff, Amsterdam, 2de druk 1992 (1ste druk verschenen in: Verzamelde gedichten, 1938-1988 (1990)). 35p.

Twee parels. Stichting Arent van Santhorst, [Amsterdam], 1992. [8]p.; oplage van 175 genummerde ex.; waarvan 25 hors commerce; uitgave voor de donateurs van de Stichting Arent van Santhorst. Naschrift: "Twee Parels" werd door Bertus Aafjes geschreven in het voorjaar of de zomer van 1938 in Leuven. In een briefkaart aan Pierre H. Dubois uit deze periode schrijft hij: 'Als resultaat van dit studiejaar heb ik een bundel verzen samengesteld 'De Lesbische Rozen', die al mijn verwachtingen overtreft. Het schoonste en over- grote deel is bij mijn laatste verblijf alhier gescheven. Wanneer ik hem uitgeef zou ik zeer zware kritiek ontvangen omdat het 3e gedeelte 'de Lesbische Rozen' niet in het moraalboek thuis hoort. De verzen zijn analoog aan mijn novelle 'Sappho'. Het 1e deel heet: 'de Wijn van Corinthe' en het 2e 'Het Penthelisch Marmer'.' Voor zover bekend is de bundel nooit gepubliceerd. Het gedicht werd door Myriam Everard aangetrof- fen in de papieren van Jaap van Leeuwen (Arent van Santhorst) die op dit moment berusten in het Homodok te Amsterdam. Nop Maas. Bron: www.bertusaafjes.nl.


Lied van de blinde harpenaar. [Vertaling uit het Egyptisch van Bertus Aafjes.] Grafisch Atelier 't Gooi, [s.l.], 1995. [9]p.; oplage van 15 ex.; omslagtitel: El dorado; druk: Arie Twigt, [s.l.].

naar boven

---

Bloemlezingen:

Poëzie van Bertus Aafjes is in deze bloemlezingen aangetroffen.

Nieuwe poëzie. J.M. Meulenhoff, Amsterdam, 1940.
Hollands Helicon. J.L. van Schaik, Bepk., Pretoria (Z.A.), 1940.
De liefde zingt in verzen. Bigot en Van Rossum, Amsterdam, 1941.
Dichters van dezen tijd. Oogst 1940. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1941.
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1941 (14de herziene druk).
Nieuwe geluiden. Van Loghum Slaterus', Arnhem, 1941. (5de herz. druk).
Novellen en gedichten. VVVB, Amsterdam, 1941.
Twee lentes. A.A.M. Stols, Rijswijk, 1941.
In de donkere dagen voor Kersttijd. Bigot & Van Rossum, Amsterdam, 2de [herziene] druk [1941].
Katholieke poëzie na 1880. Van Dishoeck, Bussum, 1942.
Twee recht, twee averecht. De Driehoek, 's-Graveland, [1942].
Gedichten uit bezet Nederland. The Netherland publishing Company, Londen, maart 1944.
Gedenckclanck 1940-1945. III. Voorjaar 1945.
Geuzenliedboek 1940-1945 (blz 252-2). Buijten & Schipperheijn, Amsterdam, 1945.
Grabbelton. [Meisjesverbond C.J.V.F.], [Utrecht], [ca. 1945].
De dichter en de dood. W. de Haan N.V., Utrecht, 1946.
Levende dichters. U.-M. "West-Friesland", Hoorn, 1946.
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1947 (15de herziene druk).
Het landschap. [De schoonheid van ons land. Deel 3. Land en volk.] Contact, Amsterdam/Antwerpen, 1948.
Religieuze poëzie. De Tijdstroom, Lochem, [1949].
Dichterkeur. L. Stafleu, Leiden, 1949.

naar boven

De Muze op reis. CPNB, [s.l.], 1950.
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1950 (17de herz. druk).
Kleine dichterkeur. L. Stafleu, Leiden, 1950.
De muze op zee. VBBB, [Amsterdam], 1951.
Dichters van dezen tijd. P.N. van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1951 (achttiende [herziene] druk).
De speelse muze. VBBB, [Amsterdam], 1952.
Zeventien dichters. ABC/Querido, Amsterdam, 1952.
Balladen en refereinen. Het Spectrum, Utrecht/Antwerpen, 1953.
Kleine literatuurgeschiedenis in verzen. Wereldbibliotheek-vereniging, Amsterdam/Antwerpen, 1953.
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1954. (19de herz. druk).
Spiegel van de Nederlandse poëzie. Dl. 3: 1940-1955. Meulenhoff, Amsterdam, 1954.
De muze en de dieren. VBBB, [Amsterdam], 1954.
Dichters Omnibus. Een bloemlezing. ESSO Nederland, 's-Gravenhage, 1955 [= 1954].
Het nieuwe kerstboek. Bosch & Keuning, Baarn, [1954].
Religieuze poëzie der Nederlanden. Spectrum, Utrecht/Antwerpen, [1954].
Liber amicorum Jac. van Hattum. De Beuk, [Amterdam], 1955.
De muze zwerft door Nederland. VBBB, [Amsterdam], 1956.
Met twee maten. Bert Bakker/Daamen, Den Haag, 1956.
Poëtisch akkoord. A.W. Bruna & Zoon, Utrecht, 1956.
De Muze en het meisje. CPNB, 1957.
Zo sprak mijn lief mij toe. Het Spectrum, Utrecht/Antwerpen, [1957].
Spiegel van de Nederlandse poëzie door alle eeuwen. Dl. 3: 1940-1957. Meulenhoff, Amsterdam, 1957 (herziene 2e herziene druk).
Tweeërlei schriftuur. Querido, 1958.
De muze vertelt. CPNB, [s.l.], 1958.
1 PK. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1958.
Nederlandse poëzie van de 20ste eeuw. Het Spectrum, Utrecht / Antwerpen, [1958].
Beeldende poëzie. Amsterdam. Stafleu, Leiden, [1959].
Beeldende poëzie. Nederland. Stafleu, Leiden, [1959].
Muziek en poëzie. Bruna, Utrecht, 1959 (tweede [gewijzigde] druk).
Voor wie dit leest. Querido, Amsterdam, 1959.
School der voordrachtskunst. J.B. Wolters, Groningen, 1959.

naar boven

Beeldende poëzie. De tijd. Stafleu, Leiden, [1960].
Beeldende poëzie. De vrouw. Stafleu, Leiden, [1960].
Dichters van deze tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1960 (20ste druk).
Het klein heelal. Meulenhoff, Amsterdam, 1960 (2de herz. druk).
Beeldende poëzie. Het dier. Stafleu, Leiden, [1961].
De dichter en de dood. (versie Chr. Leeflang). Bert Bakker / Daamen N.V., Den Haag, 1961. (3de herz. druk).
Dichters Omnibus. Negende bloemlezing, ESSO Nederland, 's-Gravenhage, 1963 [=1962].
De muze en Europa. CPNB, [s.l.], 1963.
De dichter en de muze. [VBBB / CPNB], [Amsterdam], [1964].
Dichters van deze tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1964 (21ste herz. druk).
V in Vers. Sijthoff, Leiden, 1965.
Dichters en gedichten. Malmberg, 's-Hertogenbosch, 1965.
Een wereld van woorden. Deel 1. Tjeenk Willink, Zwolle, 1966.
Om een bokaal vol wijn. Van Lindonk, Amsterdam, [1967].
Dichters Omnibus. Vijftiende Bloemlezing. [Esso Nederland N.V.], [Den Haag], 1969 [=1968].
Spiegel van de Nederlands poëzie 4. De hedendaagse dichters. Meulenhoff, Amsterdam, 1968.
Winterboek. De Geïllustreerde Pers, Amsterdam, 1968.  [poëzie?].
Dichters van deze tijd. Van Kampen en Zoon, Amsterdam, 1969 (22ste herz. druk).
Een nieuwe bundel verzen. Meulenhoff, Amsterdam, [1969]. (14de gewijzigde druk).

naar boven

Nieuwe geluiden. Sijthoff, Leiden, 1970 (6e herziene druk).
Al schrijvend. Querido, Amsterdam, 1971.
Het groot jaargetijdenboek. Uitgeverij Orbis en Orion, Beveren, 1971.
Is deze ook goed meneer? Bert Bakker, Amsterdam, 1972.
Een moederhart, een gouden hart. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1973.
Groot Gezinsverzenboek. Lannoo, Tielt/Amsterdam, 1976.
Dichters van deze tijd. P.N. van Kampen & Zoon/Standaard uitgeverij, Amsterdam/Antwerpen, 1977. 23ste herziene druk.
33 sonnetten. Black and White Literair, Tilburg, 1979.
De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1979.
Nieuw declamatorium. Standaard, Antwerpen/Amsterdam, 1979.
Spiegel van de Nederlandse poëzie. [Dl.2:] Dichters van de twintigste eeuw. Meulenhoff, Amsterdam, 1979.

naar boven

De jongste dag ligt in mijn jeugd. Nutricia, Zoermeer, 1980.
Ik ben genoemd meisje en vrouw. Lannoo, Tielt/Amsterdam, 1980.
De stad. Een bloemlezing. Erven Thomas Rap, de heerdt / Baarn, [1981].
Zo diep heb ik van u gedronken. Holland, Haarlem, [1981].
Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten. Elsevier Manteau, Amsterdam/Antwerpen, 1982.
Spiegel van de Nederlandse poëzie. Meulenhoff, Amsterdam, 5e editie, 1984.
200 Sonnetten. Sijthoff, Amsterdam, 1985.
Dieren op versvoeten. Areopagus (Lezerskring Boek en Plaat), Diemen, 1985.
Liefde is het enige. Novella Uitgeverij, Amersfoort, 1985.
Ooitgedicht. CPNB, Amsterdam, 1985.
Langs straten en gedichten. Sijthoff, Amsterdam, 1985.
Dichters door dichters. BZZTÔH, 's-Gravenhage, 1986.
Gelezen worden ze ontelbare malen. Sijthoff, Amsterdam, 1986.
Het Rode Kruis kersboek. La Rivière & Voorhoeve, Kampen, 1986. 128p.; bevat proza ten poëzie (onbekend wat er van Aafjes is opgenomen).
Van woord tot beeld. Exlibriskring der W.B. Vereniging, Amsterdam, 1986.
De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1987 (8e herziene druk).
Een kind, een kind is zoveel meer. Bosch & Keuning, Baarn, 1987.
Fries Letterland. Sijthoff, Amsterdam, 1987.
Kerstboek voor het Wereld Natuur Fonds. Van Holkema & Warendorf, Houten, 1987.
V in Versvorm. Sijthoff, Amsterdam, 1988.
Ik heb het Rood van 't Joodse Bruidje lief. Querido, Amsterdam, 1988.
Ik word als een van dezen. BZZTÔH, 's-Gravenhage, 1989.
LevenDe bomen. Stichting Pieterpad Milieu Estafette, Eenrum, 1989.

naar boven

Poëzie als wapen. Boekencentrum, 's-Gravenhage, 1990.
Amsterdam dus. Thomas Rap, Amsterdam, 1991.
De vier jaargetijden. Kwadraat, Utrecht, 1991.
Jantje zag een pruikje hangen. Ad. Donker, Rotterdam, 1991.
Met mijn valies vol dromen. Vroom & Dreesmann, [Amsterdam], 1991.
Tien bruggen. Bureau voor Planontwikkeling en Projectmanagement, Heerlen, 1991.
Spiegel van de moderne Nederlandse poëzie. Meulenhoff/Kritak, Amsterdam/Leuven, 1992. 6e editie.
Groot verzenboek. Lannoo/Anthos, Tielt/Baarn, 5e herziene druk, 1992.
Een engel zingend achter een pilaar. Sdu, Den Haag, 1992.
Slapen gaan misschien zelfs dromen. Kwadraat, Utrecht, 1993.
De heren van Den Haag zijn onderweg. Sdu, 's-Gravenhage, 1993.
En verder is hier alles prachtig. Kwadraat, Utrecht, 1993.
Zo simpel als een bloem. Kwadraat, Utrecht, 1993.
Dichten over dichten. Contact, Amsterdam, Antwerpen, 1994.
Als een verre zee boven ons. Kwadraat, Utrecht, 1994.
Geen dag zonder liefde. De Bezige Bij/Poëziecentrum, Amsterdam/Gent, 1994.
De mooiste gedichten over verzet en bevrijding. Kok, Kampen, 1994.
Ik droeg nog kleine kleren. Kwadraat, Utrecht, 1994. Kinderen, Prometheus, Amsterdam, 1994.
O wereld, jij zingt, speelt en lacht. Kwadraat, Utrecht, 1994.
Domweg gelukkig in de Dapperstraat. Bert Bakker, Amsterdam, 1994 (3de verbeterde druk).
Vanmorgen keek ik in de spiegel. Kwadraat, Utrecht, 1994.
Een zucht als vluchtig eerbetoon. Meulenhoff/Manteau, Amsterdam/Antwerpen, 1995.
Gij blijft in mijn gedachten. Kwadraat, Utrecht, 1995.
Die dag in mei vergeet ik niet. Prometheus/Bert Bakker, Amsterdam, 1995.
Nooit heb ik wat ons werd ontnomen zo bitter, bitter liefgehad. Prometheus/Bert Bakker, Amsterdam, 1995.
De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1996 (10e herziene druk).
Dat schitterende water. BZZTÔH, 's-Gravenhage, 1996.
Dieren. Prometheus, Amsterdam, 1996.
Dit is myn lân. Provinsje Fryslân/Provincie Friesland, Leeuwarden, [1997].
Lachen mag van God. Bert Bakker, Amsterdam, 1997.
Domweg gelukkig, in de Dapperstraat. Bert Bakker, 1998 (18e druk).
Groot verzenboek. Lannoo, Tielt, 8e herziene druk, 1998.
Ik ging naar Bommel om de brug te zien. Bert Bakker, Amsterdam, 1998.
Het evangelie volgens dichters. Lannoo/Atlas, Tielt/Amsterdam, 1999.

naar boven

Seks. Uitgeverij 521, Amsterdam, 2001.
Komrij's Nederlandse poëzie van de 19de t/m de 21ste eeuw in 2000 en enige gedichten. Bert Bakker, Amsterdam, 2004.
Spiegel van de moderne Nederlandse en Vlaamse dichtkunst. Balans, Amsterdam, 2005.
Gedichten voor het hart. Maarten Muntinga, Amsterdam, 2006.
Het verre gedicht. Podium, Amsterdam, 2008.
Brandaan van de christelijke poëzie. Brandaan, Barneveld, 2008.

naar boven

Zacht gezicht aan zacht gezicht. Kleine Uil, Groningen, 2011.
De Nederlandstalige poëzie in pocketformaat. Compaan uitgevers, Maassluis, 2012.

naar boven

---

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

Antiquariaat Fokas Holthuis, 2012
http://www.fokas.nl/
DBNL: Bertus Aafjes
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=aafj001
Mats Beek. 'Bertus Aafjes''. www.schrijversinfo.nl, 2012
http://www.schrijversinfo.nl/aafjesbertus.html
Pim de Bie. 'Aafjes, Lambertus Jacobus Johannes (Bertus)'. www.dodenakkers.nl, 2010.
http://www.dodenakkers.nl/beroemd/letteren/58-aafjes.html
G.J. van Bork en P.H. Dubois. 'Aafjes, Bertus'. Schrijvers en dichters. DBNL, Leiden, 2004.
http://www.dbnl.org/tekst/bork001schr01_01/bork001schr01_01_0001.php
¹ Pierrre H. Dubois. 'Levensbericht Lambertus Jacobus Johannes Aafjes'. Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden, 1993-1994. Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, Leiden 1995.
http://www.dbnl.org/tekst/_jaa003199401_01/_jaa003199401_01_0007.php
² Gerard Bruning. Klondyke (Gouddelvers-episode in westersch Alaska). In: Roeping. jaargang 4 (1925-1926).
http://www.dbnl.org/tekst/_roe003192501_01/_roe003192501_01_0094.php
³ Maaike Meijer. M. Vasalis. Een biografie. Van Oorschot, Amsterdam, 2011. Omvang: 966 p., [40] p. pl. 2de en 3de druk 2011.

Boeken en brieven van, over en/of aan Bertus Aafjes bevinden zich in:
British Library, Londen
Koninklijke Bibliotheek, Brussel
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterenhuis Antwerpen
Letterkundig Museum, Den Haag
Poëziecentrum Gent
Poëziecentrum Nederland

naar boven

---

Deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:



Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners