Willem Frederik Hermans - Nederlandse Poëzie Encyclopedie

versie: 19-12-2016 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen

Willem Frederik Hermans

Geboren te:
Amsterdam, 01-09-1921
Gestorven te:
Utrecht, 27-04-1995
Volledige naam:
Willem Frederik Hermans
Naamsvarianten:
W.F. Hermans
Pseudoniemen:
Age Bijkaart; B.J.O. Zomerplaag; Fjodor Klondyke; Sita van de Wissel; Pater Anastase Prudhomme; L.A. de Witt; O.A.S.; Luis Cimatarra; Dick Hosselaar; Frankenstein; Camille Houckaert

Sites:
www.willemfrederikhermans.nl
www.wfhermansvolledigewerken.nl

Zie ook: Groninger dichters

Prozaïst, essayist, dichter, polemist en vertaler.

Deze biografische schets focust op de Groninger periode van W.F. Hermans; een breder beeld wordt gegeven door Frans A. Janssen / Willem Otterspeer,
op: http://www.willemfrederikhermans.nl/biografie.php

Willem Frederik Hermans stamt uit een Amsterdams onderwijzersgezin. Hij bezocht het Barleaus Gymnasium te Amsterdam. Bij de Duitse inval in Nederland plegen zijn zus Cornelia en een neef zelfmoord. Na het behalen van zijn eindexamen gaat Hermans in september 1940 sociografie studeren aan de gemeentelijke Universiteit van Amsterdam. Na een jaar schakelt hij over op fysische geografie. In 1943 doet hij kandidaatsexamen, net voordat de bezetter van studenten eist dat ze een een loyaliteitsverklaring ondertekenen.

In september 1944 brengt hij in eigen beheer de bundel Kussen door een rag van woorden uit, een clandestiene uitgave.

Na de oorlog hervat hij z'n studie, waarbij hij ook op schrijfvlak actief is, onder meer als thrillerauteur en als redacteur van Criterium (1946-1948). In 1950 studeert hij af. In 1953 verhuist Hermans naar Groningen, waar hij werkzaam wordt als assistent bij de faculteit economische geografie van de Rijkuniversiteit Groningen. In juli 1955 promoveert hij cum laude op de resultaten van een bodemonderzoek in Luxemburg.

Onderwijl ontpopt Hermans zich meer en meer als bekwaam prozaïst. Zijn roman De donkere kamer van Damocles (1958) werd een klassieker. In datzelfde jaar wordt hij benoemd tot lector in de fysische geografie aan de universiteit van Groningen. In juni 1973 vraagt Hermans 'om persoonlijke redenen' ontslag.

Het Nieuwsblad, 1975: "De laatste jaren in Groningen leefde hij een permanent conflict met de staf en studenten van de subfaculteit geografie. Studenten verweten hem te weinig colleges te geven. In het studiejaar 1971- 1972 zou hij maar één keer op het instituut zijn verschenen. Het jaar daarop geen enkele keer. De voorzitter van de subfaculteitsraad, prof. dr. R. Tamsma zei volgens het Algemeen Dagblad van 29 december 1971: Hermans voert wetenschappelijk vrijwel niets uit, hij is een nagel aan onze doodskist."

Maar dr. Fokke Sierksma, ex-bibliotheek ambtenaar aan de Groninger universiteit, gaf in de zomer van 1971 in het tijdschrijft Raster een andere kijk op de zaak Hermans: "„Het is naar mijn vaste overtuiging een schandaal dat de Groningse universiteit deze begaafde geoloog in een afgelegen hoekje heeft laten verkommeren. Hermans kreeg geen laboratorium, wat voor hem zoveel heeft moeten betekenen dat hij als vakman op sterk water werd gezet." Naar de mening van Sierksma had Hermans "zowel" een briljant geoloog als een briljant romancier kunnen worden en is het lullige wantrouwen van universitaire mannetjes jegens zo'n rare, controversiële kunstenaar een van de factoren geweest, die dat hebben verhinderd."

In december 1971 stelden de AR-kamerleden mej. Van Leeuwen en dr. Vermaat vragen aan de toenmalige minister van Wetenschappen De Braauw. Zij vroegen een onderzoek in te stellen naar de werkwijze van Hermans als lector in de fysische geologie. In het onderzoeksrapport werden de beschuldigingen tegengesproken dat hij zijn onderwijstaak zou verwaarlozen.

Herman vestigt zich vervolgens als schrijver in Parijs.

Janssen en Otterspeer: "De reis naar Zuid-Afrika die hij in 1982 op uitnodiging van zijn uitgever aldaar, Human en Rousseau, ondernam, kwam hem in Nederland te staan op veel commotie in de media en een officiële boycot, afgekondigd in 1986, van de stad Amsterdam. Op 5 december 1988 was hij zelfs het slachtoffer van een aanslag door een paranoïde persoon, die nog minder dan de stad de literatuur en de werkelijkheid uit elkaar kon houden."

In november 1991 verhuist hij naar Brussel. Na een kort ziekbed stierf hij, op 27 april 1995, in het Academisch Ziekenhuis te utrecht. Hij overleed aan longenfyseem. Hij is op 1 mei 1995 te Utrecht gecremeerd.

Hermans was redacteur van Criterium (1946-1948) en van Podium (1950 en 1963-1964).

Hij weigerde in 1972 de P.C. Hooftprijs te aanvaarden; wel accepteerde hij in 1977 de Prijs der Nederlandse Letteren. In 1990 werd hij eredoctor aan de universiteit van Luik, en in 1993 aan de universiteit van Pretoria.

Polemist

Jansen en Otterspeer: "Als essayist en polemist stelde Hermans in Mandarijnen op zwavelzuur (1964) de afhankelijkheid van zijn Nederlandse collega-schrijvers van politieke, maatschappelijke, religieuze of ethische (waan)systemen aan de kaak."

"Zijn meest verbitterde polemiek voerde Hermans in de Weinreb-zaak. Friedrich Weinreb was een uit Polen afkomstig jood, die in een poging de Nazi-vernietigingsmachine te overleven Duitse connecties en beschermende lijsten verzon, waarmee hij vele joodse lotgenoten aanvankelijk benadeelde en later zelfs verried. Hijzelf zette, in zijn vanaf 1969 verschenen memoires, zijn gedrag in een geheel ander licht en werd daarbij gesteund door Renate Rubinstein en Aad Nuis. Herman's ontmaskering van Weinreb als een pathologische leugenaar werd in 1976, door een rapport van het RIOD, volledig onderschreven. De inspanning die zijn polemiek met Rubinstein en Nuis hem kostte belette hem evenwel het vervolg op Herinneringen van een engelbewaarder te schrijven."

Bij een eerder 'polemieken', met J.B. Charles, leek het vooral te draaien om jalousie de métier, waarbij Hermans niet terugschrok voor valse beschuldigingen.

Onder professoren

In het Nieuwsblad van het Noorden van 11 oktober 1975 stond een groot artikel van Gert Fokkens over Onder professoren, met een:

WIE IS WIE?

Wat is de uitslag van het „Wie is wie" in Onder professoren? Volgens welingelichte universitaire kringen is prof. dr. Rufus Dingelam, "de man die nooit lacht" (behalve op pagina 238) voor een deel prof. dr. F. Zernike, de Groninger hoogleraar in de theoretische natuurkunde, die in 1953 de Nobelprijs voor Natuurkunde kreeg voor de fase-contrastmicroscoop, die hij in 1932 uitgevonden had. Maar Dingelam is ook Hermans zelf voor een deel en ook zijn vriend dr. Kuiper, een fysicus die ook in Parijs woont.

Prof. drs. K. Tamstra is natuurlijk prof. dr. R. Tamsma, die door Hermans zelfs in het slotwoord nog gekleineerd wordt, door drs. inplaats van dr. voor zijn naam te zetten. Tamsma: "In de kringen, waarin ik me bevind haalt men zijn schouders op. Hermans moest blijkbaar iets van zich afschrijven en heeft daarbij zijn eigen schuld gecamoufleerd. Ach, zo'n boek is van voorbijgaande aard. Ik heb geen tijd voor dat soort grappenmakerij. Misschien dat ik — als ik gepensioneerd ben — nog eens een brochure schrijf over een zekere Herman Willemse."

Prof. Ballingh is voor een deel dr. Lou de Jong (boeken over de oorlog) en voor een deel dr. Bouman (die verdiende ook een huis met de opbrengst van zijn boeken). Stavinga is prof. dr. Th. P. van Baaren, (geschiedenis der godsdiensten, oprichter van het Museum voor Godsdiensthistorischc Beelddocumentatie), Ongering is voor een deel prof. mr. B. V. A. Röling, de polemoloog (maar die is helemaal niet dik). De Grote tovenaar Poux Partout (letterlijk vertaald: allemaal luizen) is natuurlijk Plopatou, nauwkeurig beschreven op bladzij 74.

Mr. dr. Mathias Goudewolf is zeer samengesteld. Hij heeft wat van dr. H. J. Keuning, de oudhoogleraar economische en sociale aardrijkskunde, (die Hermans ook laat doodgaan als dr. H. J. Koning) hij heeft trekjes van prof. dr. B. Delfgaauw (wijsbegeerte) misschien zelfs van prof. dr. L. W. Nauta (kleding), wetenschapswijsbegeerte maar benadert qua karakter geen van drieën. De criminologe-schrijfster Evariste Dumortier uit Nijmegen is natuurlijk Andreas Burnier. Drs. H. J. M. A. Kaekebeke is samengesteld uit o.a. de laatste presidentcurator in Groningen wijlen H. J. Dijkhuis en zijn voorganger mr. N. J. Polak, nu lid van de Hoge Raad.

Tonie Taets komt aardig overeen met de ex-secretaris van de universiteit mr. A. Addens. Tabe Pap is natuurlijk prof. dr. J. Pen (staatshuishoudkunde), zij het wat vertekend. Pen: "Als ik de universiteit niet kende, had ik het niet zo'n boeiend boek gevonden. Ik heb nog niet anders meegemaakt dan dat er smakelijk om gelachen is." De Barbarossatoren is een surrealistische Gaudiaanse weergave van de Martini-toren (Barbarossa BIER brouwerij, Martini ook drank).

Typemachines

Willem Frederik Hermans was tevens bekend als typemachine-verzamelaar (een 19de eeuwse uitvinding die tot de komst der tekstverwerker in de 20ste eeuw door veel auteurs als voornaamste schrijfinstrument gebruikt werd.

Nooit meer typen
De schrijfmachinecollectie van W.F. Hermans Fotografie Philippe Debeerst; teksten Christophe Vekeman, Dirk van Weelden, Peter Terrin; toelichting bij de foto's Gert Brouns. Luster / Podium, Antwerpen / Amsterdam[2015]. 172p.

Over W.F. Hermans (selectie)

R.A. Cornets de Groot. Contraterrein. Opstellen over Gerrit Achterberg, Rhijnvis Feith, Herman Gorter, W.F. Hermans, Harry Mulisch, Simon Vestdijk e.a. Nieuwe Nijgh boeken nr. 37. Nijgh & Van Ditmar, 's-Gravenhage/Rotterdam, 1971. Omvang: 160 p.

N.S. Huisman, J.G.M. Weck. W.F Hermans. Versluys, Amsterdam [etc.], [1972]. 93p. In contact met het werk van moderne schrijvers ; dl. 3

Scheppend nihilisme. Interviews met Willem Frederik Hermans. Samenstelling Frans A. Janssen. Loeb & Van der Velden, Amsterdam, 1979.

Hans van Straten. Ze zullen eikels zaaien op mijn graf. Lubberhuizen, Amsterdam, 1995. De nieuwe engelbewaarder nr. 9. Herdrukt als: Teruggevonden gesprekken met Willem Frederik. De Prom, Baarn, 2001. 80p.

Klaas D. Drenth. "Schemer zal geven wat dag heeft beloofd". Schrijvers in Haren. Boomker & Savenije, Groningen, 1998. 44 p. Geschreven in opdracht van de Culturele Raad Haren, ter gelegenheid van de opening van het cultureel centrum 't Clockhuys in Haren op 9 oktober 1998. Tevens uitg. ter gelegenheid van het 80-jarig jubileum van boekhandel Boomker & Savenije. Over Johannes Elema (1904-1977), Lidy van Eijsselsteijn (1904-1986), Johan Fabricius (1899-1981), W.F. Hermans (1921-1995), Muus Jacobse (1909-1972), Rutger Kopland (1934-2012) en Hendrik de Vries (1896-1989). 2de herziene druk 2003. 54 p.

Hans van Straten. Hermans. Zijn tijd, zijn werk, zijn leven. Aspekt, Soesterberg, 1999. 606p, 12p. foto's.

René Marres. Willem Frederik Hermans, de geschiedkunde en het fenomeen Friedrich Weinreb. Stichting Internationaal Forum voor Afrikaanse en Nederlandse Taal en Letteren, Leiden, 1999. 123p. Leidse opstellen nr. 33.

Het bibliografische universum van Willem Frederik Hermans. Bibliografie van de afzonderlijk verschenen werken. Samengesteld door Frans A. Janssen en Sonja van Stek. De Bezige Bij / Willem Frederik Hermans Instituut, Amsterdam / Den Haag, 2000. 296p. Online in DBNL.

Apollo in Brasserie Lipp. Bespiegelingen over Willem Frederik Hermans. Onder red. van Raymond J. Benders en Wilbert Smulders. De Bezige Bij / Willem Frederik Hermans Instituut, [Amsterdam] / [Den Haag]. 2001. 251p

Cathrinus Schaafsma en Bob Polak. Herinneringen aan Hermans. Een samenvatting met voor- en naschriften. Universiteitsbibliotheek / Hermans-Magazine, Groningen / Amsterdam, 2001. 32p. Anekdoten.

Freddy de Vree
De aardigste man ter wereld
Willem Frederik Hermans
De Bezige Bij, Amsterdam, 2002. 343 p.

Arno van der Valk. Hermans. Het grootste gelijk buiten Nederland. Aspekt, Soesterberg, 2012. 224p.

Ronald Havenaar. Muizenhol. Nederland volgens Willem Frederik Hermans. Van Oorschot, Amsterdam, 2003. 214 p.

Bob Polak. De stad is in verval. Een literaire wandeling door het Amsterdam van Willem Frederik Hermans. Lubberhuizen, Amsterdam, 2003. 103p. Een reeks literaire wandelingen nr 11. Uitgebreide en herziene editie van: Wandelen met Willem Frederik Hermans, Tocht 1: De Amsterdamse binnenstad in oorlogstijd en Tocht 2: Rondom het Vondelpark in oorlogstijd. Stichting Hermans-magazine, Amsterdam, 1994-1995.

Karin Anema
De Noorse liefde van W.F. Hermans
[Foto's: Karin Anema ; krt.: Hester Schaap].
Atlas, Amsterdam [etc.], 2005. 116 p., [16] p. pl.
2de druk 2011; 3de druk 2016.

Bob Polak. In Groningen was ik van ellende doodgegaan. Een literaire wandeling door het Groningen van Willem Frederik Hermans. [Bijdragen Henk Alting ... et al.]. Lubberhuizen, Amsterdam, 2005. 87p. Een reeks literaire wandelingen nr. 12.

Ad Fransen. W. F. Hermans, een Hollander in Parijs. Podium, Amsterdam, 2005. 174p. "De oerversie verscheen eerder in HP/De Tijd."

Elly Kamp. Iedereen zei, dat is pornografie. Willem Frederik Hermans en de ontvangst van De tranen der acacia's. Aksant, Amsterdam, 2005. 96p.

Martien J.G. de Jong
Duivels plezier en satanisch medelijden
Het rancuneuze schrijven van Willem Frederik Hermans. Aspekt, Soesterberg, 2006. 85p.

Willem Frederik Hermans. Een overgevoelige natuur. Een film van Max Pam en Jan Bosdriesz ; [interviews met Annemarie Kets-Vree ... et al.]. Rubinstein, Amsterdam, 2006. Dvd met boekje [28] p.

Sonja Pos. Dorbeck is alles! Thema's, motieven en compositie in enkele romans en verhalen van W.F. Hermans, bezien vanuit de theorie van René Girard over navolging, rivaliteit en zondebokmechanisme. [S.n.], [s.l.], 2007. 270p. Proefschrift Universiteit van Amsterdam.
Bewerkte en aangevulde versie verscheen in 2010 onder de titel: Dorbeck is alles! Navolging als sleutel tot enkele romans en verhalen van W. F. Hermans. Vossiuspers UvA, [Amsterdam], [2010]. 275p.

Huug Kaleis. Gedreven door verwantschap. Essays over Willem Frederik Hermans. Ingel. en geannot. door Rob Molin. Aspekt, Soesterberg, 2008. 233p.

Het Grote Willem Frederik Hermans Boek
Onder redactie van Dirk Baartse en Bob Polak
Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam, 2010. 336 p

Willem Otterspeer
Hermans in hout
De Canadese avonturen van Willem Frederik Hermans
De Bezige Bij, [Amsterdam], 2010. 238p.
Uitgave in samenwerking met het Willem Frederik Hermans Instituut.

G.F.H. Raat. Literatuur als noodzaak. Willem Frederik Hermans: facetten van een schrijverschap. Vossiuspers UvA, Amsterdam, 2010. 196p.

Arnon Grunberg. De grote drie: Willem Frederik Hermans, Harry Mulisch, Gerard Reve. [Fotogr.] Friso Keuris. Waanders, [Zwolle], 2011. 26p.

W. F. Hermans cahier. [Samenstelling Rob Bindels; redactie Bindels & Van Melick, Femke SMeets ... et al.]. Schunck*, Heerlen, 2011. 47p. Omslag vermeldt tevens: WFH. - Rugtitel. - Uitg. t.g.v. het Willem Frederik Hermans symposium Ik heb altijd gelijk (1951/2011) op 17 september 2011 in Schunck*.

Ewoud Kieft
Oorlogsmythen
Willem Frederik Hermans en de Tweede Wereldoorlog
De Bezige Bij, Amsterdam, 2012. 285p.

Willem Otterspeer
De mislukkingskunstenaar
De Bezige Bij, Amsterdam, 2013. 861p., [24] p. pl.
Willem Frederik Hermans-biografie dl. 1 (1921-1952).

Willem Otterspeer. Waar de politiek de literatuur snijdt. Over Hermans en Vestdijk en hun 'vriendschap'. Stichting Literaire Manifestaties Enschede, [Enschede], [2014]. 19p. Drienerwolde lezing nr. 22. Essay naar aanleiding van de 22ste Drienerwolde Lezing van de Stichting Literaire Manifestaties Enschede, Enschede, november 2013. Oplage van 150 exemplaren, waarvan 100 genummerd.

Wim van Binsbergen
'Als je negers op een afstand ziet...': Otterspeers jonge Hermans. Al te persoonlijke kanttekeningen bij het eerste deel van Otterspeers W.F. Hermans-biografie
Uitgeverij Shikanda, Haarlem, 2014. 128p.

Willem Otterspeer.
De zanger van de wrok.
De Bezige Bij, Amsterdam, 2015. 1149 p, [24]p. pl.
Willem Frederik Hermans-biografie deel II (1953-1995)

Het motorzijspan van Willem Frederik Hermans
Over leven en werk van Willem Frederik Hermans
Onder redactie van Max Pam, Hans Renders, Piet Schreuders. Eindredactie: Dap Hartmann. Mokken Boeken, [Amsterdam], 2015. 344p. WFH-verzamelkrant 31-40.

Dichtbundels:
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

Kussen door een rag van woorden. Gedichten. [Eigen beheer / J.M. Meulenhoff, Amsterdam], [september 1944]. 33p. Oplage van 30 genummerde ex. Bibliografische referentie: De Jong, no. 381. Clandestiene uitgave.
Zie uitgebreide informatie over dit boek op: http://www.wfhermansvolledigewerken.nl/?verhalen=kussen-door-een-rag-van-woorden

	Horror Coeli en andere gedichten. Meulenhoff, Amsterdam, [1946]. Zie uitgebreide informatie over dit boek op: http://www.wfhermansvolledigewerken.nl/ ?verhalen=horror-coeli-en-andere-gedichten Scan: Huygens ING

	Hypnodrome. Gedichten. A.A.M. Stols, 's-Gravenhage, 1947 [=1948]. Helikon-reeks. Oplage 1000 ex. Zie uitgebreide informatie over dit boek op: http://www.wfhermansvolledigewerken.nl/ ?verhalen=hypnodrome Scan: Huygens ING

	*Overgebleven gedichten*. Thomas Rap, Amsterdam, [1968]. 79p. Oplage genummerde 1000 ex.; 2de druk 1970; 3de druk 1974; 4de druk bij De Bezige Bij, 1982, 62p.; 5de druk 1983. Zie uitgebreide informatie over dit boek op: http://www.wfhermansvolledigewerken.nl/ ?verhalen=overgebleven-gedichten Scan: Willem Frederik Hermans Instituut

Bij eerste druk: "Naast een oplage van duizend genummerde exemplaren werden vijftig door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren ... in de handel gebracht". Bevat gedichten uit: Horror Coeli en andere gedichten (Meulenhoff, Amsterdam, [1946]), en Hypnodrome. Gedichten (Stols, 's-Gravenhage, 1947 [=1948]).

Gekkenpraat
Verhalen, gedichten en essays over waanzin en paranoia
Gekozen en ingeleid door Willem Otterspeer
De Bezige Bij, Amsterdam, 2015. 283p.

Overige genres

Zie:
De Willem Frederik Hermans-collectie, Koninklijke Biblotheek (Den Haag).
De oeuvre-inventarisatie van het Willem Frederik Hermans instituut/DBNL, Den Haag / Leiden, [s.a.].
De volledige werken-lijst van Huygens ING.

Bloemlezingen:

Poëzie van Willem Frederik Hermans is in o.a. deze bloemlezingen aangetroffen:

Levende dichters. U.-M. "West-Friesland", Hoorn, 1946.

Stroomgebied. Holland, Amsterdam, 1953.
Spiegel van de Nederlandse poëzie. Dl. 3: 1940-1955. Meulenhoff, Amsterdam, 1954.
Poëtisch akkoord. A.W. Bruna & Zoon, Utrecht, 1956.
Spiegel van de Nederlandse poëzie door alle eeuwen. Dl. 3: 1940-1957. Meulenhoff, Amsterdam, 1957 (herziene 2e herziene druk).
1 PK. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1958.
Stroomgebied. Holland, Amsterdam, 1958 (3de herziene druk).

Spiegel van de Nederlands poëzie 5. De hedendaagse dichters. Meulenhoff, Amsterdam, 1968.

Voorkeur willekeur. Tjeenk Willink-Noorduijn, Culemborg, 1972.
Een moederhart, een gouden hart. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1973.
Architect en dichter. [Stichting Noordhollandse Welstandscommissie], Amsterdam, 1976.
De Moeder. Thomas Rap, Vijverhof, Baarn, 1979.
De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1979.
Het kind. Een bloemlezing. Thomas Rap, Vijverhof, Baarn, 1979.
Spiegel van de Nederlandse poëzie. [Dl.2:] Dichters van de twintigste eeuw. Meulenhoff, Amsterdam, 1979.
Van Tachtig tot Tachtig. Meulenhoff Educatief, Amsterdam, 1979.

Het land der letteren. Meulenhoff, Amsterdam, 1982.
Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten. Elsevier Manteau, Amsterdam/Antwerpen, 1982.
Ik wou dat ik twee hondjes was. Bert Bakker, Amsterdam, 1983 (6de vermeerderde druk).
Dichters bij de Bezige Bij. De Bezige Bij, Amsterdam, 1984.
Spiegel van de Nederlandse poëzie. Meulenhoff, Amsterdam, 5e editie, 1984.
Bijna honderd. [Meulenhoff], [Amsterdam], 1985.
De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1987 (8e herziene druk).
Ons poëtisch dichtersland. Vroom & Dreesmann, Amsterdam, 1988.

Amsterdam dus. Thomas Rap, Amsterdam, 1991.
Spiegel van de moderne Nederlandse poëzie. Meulenhoff / Kritak, Amsterdam / Leuven, 1992. 6e editie.
Geen dag zonder liefde. De Bezige Bij/Poëziecentrum, Amsterdam/Gent, 1994.
Die dag in mei vergeet ik niet. Prometheus/Bert Bakker, Amsterdam, 1995.
Nooit heb ik wat ons werd ontnomen zo bitter, bitter liefgehad. Prometheus/Bert Bakker, Amsterdam, 1995.
De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1996 (Tiende herziene druk).
Ik wou dat ik twee hondjes was. Ooievaar, Amsterdam, 1997 (18e druk).

Komrij's Nederlandse poëzie van de 19de t/m de 21ste eeuw in 2000 en enige gedichten. Bert Bakker, Amsterdam, 2004.
Spiegel van de moderne Nederlandse en Vlaamse dichtkunst. Balans, Amsterdam, 2005.
Vrede is eten met muziek, Van Gennep, Amsterdam, 2005.

De Nederlandse poëzie van de twintigste en de eenentwintigste eeuw in 1000 en enige gedichten. Prometheus, Amsterdam, 2016.

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

Willem Frederik Hermans Instituut
http://www.willemfrederikhermans.nl/
Huygens ING: Willem Frederik Hermans. Volledige werken.
http://www.wfhermansvolledigewerken.nl/
DBNL:Willem Frederik Hermans
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=herm014
Willem Glaudemans en Wilbert Smulders. Willem Frederik Hermans. Kritisch Literatuur Lexicon, november 1998.
Hans Heesen, Harry Jansen en Ed Schilders. Waar ligt Poot? Over de dood en de laatste rustplaats van Nederlandse en Vlaamse schrijvers. De Prom, Baarn, 1997.
Scan omslag Willem Otterspeer. De mislukkingskunstenaar. Willem Frederik Hermans. Biografoe , deel 1 (1921-1952). De Bezige Bij, Amsterdam, 2013, door Woest en Ledig. http://www.woestenledig.com/
Lectuur-Repertorium. 3 Delen. A.S.K.B., Vlaamsche Boekcentrale/Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1952-1954.
Lectuur Repertorium 1952-1966. Drie delen. A.S.K.B./Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1968-1970.
Lectuur Repertorium 1967-1978. 3 Delen. Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum/Katholiek Centrum voor Lectuurinformatie en Bibliotheekvoorziening, Den Haag/Antwerpen, 1980-1981.

NN. Van Oorschot acht zich door W.F. Hermans beledigd. De Tijd De Maasbode, 12-05-1962.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011232929:mpeg21:a0128
Anne Wadman. Studies in kwade trouw. Het dossier van koppensneller Hermans. Leeuwarder Courant, 09-05-1964.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010616842:mpeg21:a0246
Ab Visser. 't Peerd van Ome Loeks. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1970. 109p.
Index van het boek (samenstelling NPE, 2014)
Gert Fokkens. "Onder professoren" een groot Gronings gniffelboek. W.F. Hermans buigt en breekt sleutelfiguren van de universiteit. Nieuwsblad van het Noorden, 11-10-1975.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011017367:mpeg21:a0312
I. Sitniakowsky. "Scheppend nihilisme"gebundelde interviews met W.F. Hermans. De Telegraaf, 30-06-1979.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110607713:mpeg21:a0672
Frank van Dijl. Interviews met W.F. Hermans gebundeld. 'Ik ben Brigitte Bardot niet'. Het Vrije Volk, 13-07-1979.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010960201:mpeg21:a0296
Ab Visser. De grote miskende. Een bundel interviews met Willem Frederik Hermans.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010621190:mpeg21:a0414
Everhard Huizing. Groningen opnieuw decor voor Hermans. Teleurstellende 'Uit talloos veel miljoenen.' Nieuwsblad van het Noorden, 09-06-1981.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011008281:mpeg21:a0211
Allister Sparks. Hermans verbaast zich over opschudding na uitspraak over rassen. NRC Handelsblad, 09-03-1983.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000027796:mpeg21:a0040
Gerlof Leistra. Geroddel bij de dorpsput. [Over W.F. Hermans, die in 1985 niet inging op de uitnodiging om op te treden bij Herfstschrift]. Nieuwsblad van het Noorden, 20-09-1985.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011011409:mpeg21:a0422
Piet Calis. Speeltuin van de titaantjes. Schrijvers en tijdschriften tussen 1945 en 1948. Meulenhoff, Amsterdam 1993. 420p.
http://www.dbnl.org/tekst/cali002spee01_01/
NN. Groningen slaat terug. Leeuwarder Courant, 13-10-1994.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010623363:mpeg21:a0252
Hans Heesen, Harry Jansen en Ed Schilders. Waar ligt Poot? Over de dood en de laatste rustplaats van Nederlandse en Vlaamse schrijvers. De Prom, Baarn, 1997.
Nieuwe Groninger Encyclopedie. Hoofdredactie P. Brood, A.H. Huussen jr. en J. van der Kooi. Bureauredactie M. Hillenga en G.E. de Vries. REGIO-PRoject uitgevers, Groningen, 1999.
Ischa Meijer. De interviewer en de schrijvers. [Bevat interview met W.F. Hermans]. [Samenst. en verantwoording Connie Palmen]. Prometheus, Amsterdam, 2003. 342p.
http://www.dbnl.org/tekst/meij012inte04_01/meij012inte04_01_0010.php
Herman Sandman. Arcadia der Poëten. Het literaire leven in Groningen 1945-2005. Uitgeverij Passage, Groningen, 2008.
Joep van Ruiten. Met de ziel onder de arm. [Over boek van Willem Otterspeer over Hermans'Canadese jaren en over Het Grote Willem Frederik Hermans Boek]. Dagblad van het Noorden, 10-04-2010.
Max Pam. Nieuwe WFH-biograaf neemt te veel hooi op zijn vork. HP/De Tijd, 05-05-2012.
http://www.hpdetijd.nl/2012-05-05/nieuwe-wfh-biograaf-neemt-te-veel-hooi-op-zijn-vork/
Joep van Ruiten. Eenzaam, bijna op grote hoogte. [Over deel 1 van de Hermans-biografie van Willem Otterspeer]. Dagblad van het Noorden, 30-11-2013.
Joep van Ruiten. 'Biografie over Hermans is broddelwerk'. [Over kritiek op deel 1 van de Hermans-biografie van Willem Otterspeer]. Dagblad van het Noorden, 21-03-2014.
Joep van Ruiten. Onvermijdeklijke teleurstelling. [Over deel 2 van de Hermans-biografie van Willem Otterspeer]. Dagblad van het Noorden, 27-02-2015.

Boeken, brieven en/of materiaal van, over en/of aan W.F. Hermans bevinden zich in:

British Library, Londen
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen
Groninger Archieven, Groningen
Koninklijke Bibliotheek, Brussel
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterenhuis Antwerpen
Literatuurmuseum, Den Haag
Poëziecentrum, Gent
Poëziecentrum Nederland, Nijmegen

deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:

Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

© De Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2013-2016

Webdesign Revan Barlas