Dirk Verèl - Nederlandse Poëzie Encyclopedie

versie: 22-08-2016 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundel |Bloemlezingen | Google | Bronnen

Dirk Verèl

Geboren te:
Den Haag, 27-06-1892
Volledige naam:
Hilversum, 14-08-1971
Naamsvarianten:
D. Verèl
Pseudoniemen: -

Foto: Dirk Verèl, ca. 1956*

zie: - Groninger dichters

Dichter, toneelschrijver, regisseur, kunstschilder en maskermaker.

Zoon van Dirk Verèl (?-?) en Catharina Margaretha Morel (ca. 1858-1945). Hij was in 1920 gehuwd met Appolonia Sophia Hendrika (Sophie) Damen (1892-?). Het echtpaar bleef kinderloos.

Dirk Verèl werd geboren in een cultuurminnend gezin. Na de kweekschool, war hij zijn toekomstige echtgenote leerde kennen, studeerde hij Nederlands M.O. Verèl werkte aanvankelijk als onderwijzer te Haarlem. Daar was hij ook als koordirigent actief en schreef hij z'n eerste toneelstuk. In 1922 werd hij benoemd tot leraar Nederlands aan de 'Kweekschool met den Bijbel' te Groningen. Daar gaf hij ook teken-, muziek- en zanglessen. Hij zal er tot 1947 onderricht blijven geven.

In de tijd was hij ook als dichter, toneelregisseur, beeldhouwer en wever actief. Hij nam deel aan de culturele avonden die Henk Prakke, werkzaam bij J.B. Wolters' Uitgeversmaatschappij, vanaf 1923 in zijn huis 'Den Enck' in Eelderwolde, waar Vèrel en zijn vrouw Sophie aanvankelijk woonden.

naar boven

Deze zondagavondlijke artistieke bijeenkomsten, ook wel 'artistieke swarree's [naar: soirée] genoemd, bij Prakke, waar werk werd getoond en voorgedragen, werden gefrequenteerd door schilders en schrijvers, zoals De Ploegleden Wobbe Alkema, Johann Faber en Jan van der Zee en de auteurs Johan Theunisz, Hendrik de Vries en Johan van der Woude.

In 195 verhuist Prakke naar Assen, waar hij directeur werd van uitgeverij Van Gorcum en Comp. Verèl neemt de organisatie van de bijeenkomsten over. Nadat hij en z'n vrouw uit Eelderwolde verhuizen, vinden ze plaats iin Groningen (Herestraat 54a), en uiteindelijk, na een nieuwe verhuizing, in hun woning te Haren.

De avonden staan aanvankelijk bekend als 'literaire salon Op 't Nippertje'. Tot de deelnemers behoorden - in de loop der jaren - Hendrik de Vries, Halbo C. Kool, Sjoerd Leiker, Martin Leopold, Ido Keekstra, Reinold Kuipers, Bert Nuver, Ab Visser, Max Dendermonde, A. Marja en Ferdinand Langen.

naar boven

Prakke, in 1973: "De faam ervan bereikte ook het westen des lands - wat zeldzaam is -, en bracht bijvoorbeeld P.H. Ritter jr. tot een bezoek aan Groningen om eens een avond aanwezig te zijn in de 'Literaire Salon' van Verèl."

Reinold Kuipers, in 1990: "Dirk Verèl, die (...) tijdens de wandeling een flambard op had (...) , woonde met zijn vrouw kinderloos en goedertieren in de oostwand van de Herestraat, tussen het Hoogstraatje en de Carolieweg op het nummer 54a; onder hen was een gerenommeerde vleeshouwerij. Het beminnelijk echtpaar ontving eenmaal per maand een groepje Groningse schrijvers, wie het naar de aard van het tijdperk een sober onthaal bood; slempen kwam er, de flaphoed ten spijt, niet bij te pas."

Herman Sandman, 2008: "De sfeer bij Prakke en Verèl was serieus en alles stond in dienst van de kunst. Een minder serieuze plaats van samenkomst was Bodega Dik in de Guldenstraat [nr. 20], waar Herman Poort een 'genieëntafel' had ingsteld. Het etablissement, ook Chez Dicque genaamd, was het stamcafé van de Ploegers en hun geestverwanten, zoals N.E.M. Pareau en J.C. Noordstar, Halbo Kool en Josef Cohen."

naar boven

Ploeglid Johan Dijkstra, in 1971: "Dirk las er zijn eerste toneelstuk — een koele ontvangst, men riep om het erotisch element. De schrijver kon alles: boetseren, schilderen (bijbelse voorstellingen met veel manufacturen volgens Georg), dichten, schrijven, een echte doe-het-zelver, hij sneed zich zelfs een nieuw costuum. Later verzorgde hij hoorspelen voor de radio. Men kende zijn stukken er direct uit, altijd een wat ethische snit."

Ab Visser, in 1970: "Marja noemde hem een Michelangelo in zakformaat. De kweekschoolmeisjes dweepten met hem en hij was trouwens een charmant en geestig causeur. Wanneer Hendrik de Vries tijdens een salonavond zijn koffergrammofoontje opwond om Spaanse platen te draaien, sprak Verèl hem altijd bemoedigend toe met de woorden: "Is de koffie al bruin, Hein?" Dat sloeg op het driftig malende gebaar waarmee de Vries de slinger hanteerde, alsof hij de Ford van Louis Davids op gang moest brengen. Ik had in die dagen nooit zo iets tegen een groot dichter durven zeggen."

Verèl nam met Jan H. Eekhout, Bert Nuver en Hendrik de Vries de redactie over van het in origine Brabantse blad Het venster (1935-1936). Later trad ook Max van Bruggen tot de redactie toe. Bij de opvolger van Het Venster, Literaire revue (1937), was hij een der redacteuren.

naar boven

In 1947 verzorgde Dirk Verèl het scenario en de regie voor de film 'Het Gronings Verzet 1940 - 1945', een nagespeelde documentaire over het verzet in Groningen, waaraan 200 vrijwilligers meewerkten. Velen daarvan waren mensen uit het voormalige verzet.

De film is in 1980 ingekort door M. Mennes en is online te bekijken, dankzij de Groninger Archieven (klik op de afbeelding links).

In 1947 verruilde Dirk Verèl het leraarschap om als regisseur en dramaturg bij de NRCV in Hilversum te werken. Hij heeft voor de NCRV-radio van 1947 tot in 1957 tenminste één hoorspel per week geregisseerd. In deze periode richtte hij ook de Bond van Christelijke Kunstenaars op. Verèl was enige tijd artistiek leider van de in 1959 opgerichte Stichting toneelgroep "Podium".

Dirk Verèl is op woensdag 18 augustus 1971 te Utrecht gecremeerd.

naar boven

Dichtbundel:
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

De eenzame winst. Verzen. Eikel-drukken. Van Gorcum, Assen, [1931]. [23]p.

Zie voor de verdere werken de Dirk Verèl-collectie in de Koninklijke Bibliotheek (Den Haag):
http://opc4.kb.nl/DB=1/SET=10/TTL=1/REL?PPN=073588202

naar boven

Bloemlezingen:

Poëzie van Dirk Verèl is in deze bloemlezingen aangetroffen:

Groningsche dichters. De Vrije Bladen, 1934.
Moderne Nederlandsche religieuze lyriek. De Tijdstroom, Lochem, 1938.

Credo. Het Nederlands Jongelings-Verbond, Amsterdam, [1941].
Moderne Nederlandsche religieuze lyriek. De Tijdstroom, Lochem, [1942], 2de herziene druk.

naar boven

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

* Foto uit: Telegraaf, 27 juni 1957. Fotograaf onbekend.
DBNL: Dirk Verèl.
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=vere005

Familieberichten, Haagsche Courant, 01-07-1892.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000119806:mpeg21:a0013
NN. Groningsche kunstenaars in hun arbeid. Dirk Verèl. Fotopagina in Nieuwsblad van het Noorden, 04-01-1936.
Het Gronings Verzet 1940 - 1945 / Scenario en regie: Dirk Verèl. Camera: C. van der Mei, C.R. Tiddens. 1947. Iingekort door M. Mennes, 1980
https://www.groningerarchieven.nl/zoeken/mais/archief/?mivast=5&mizig=
317&miadt=5&miaet=14&micode=2209&minr=1405550&miview=ldt
NN Radioredacteur. Dirk Verèl 65 jaar. De Telegraaf, 27-06-1957.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110586966:mpeg21:a0195
Jan Ubink. Dirk Verèl verlaat de N.C.R.V. Nieuwsblad van het Noorden, 16-08-1957.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010677415:mpeg21:a0138
NN. Stichting toneelgroep "Podium" opgericht. Nieuwsblad van het Noorden, 24-04-1959.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010678161:mpeg21:a0036
Johan van der Woude. Dichters en schrijvers rondom Herman Poort in de twintiger en dertiger jaren. Nieuwsblad van het Noorden, 02-05-1964.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010676135:mpeg21:a0348
Ab Visser. 't Peerd van Ome Loeks. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1970. 109p.
Index van het boek (samenstelling NPE, 2014)
Johan Dijkstra. Een stad vol muziek. Het Groninger muziekleven voor de Tweede Wereldoorlog. Nieuwsblad van het Noorden, 07-08-1971.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011016105:mpeg21:p021
S. Verèl-Damen. Overlijdensadvertentie. Nieuwsblad van het Noorden, 16-08-1971.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011016112:mpeg21:a0191
NN. D. Verèl, oud-leraar aan kweekschool Groningen, in Hilversum overleden. Nieuwsblad van het Noorden, 16-08-1971.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011016112:mpeg21:a0065
NN. Oud-hoorspelschrijver en regisseur NCRV Dirk Verèl overleden. Leeuwarder Courant, 17-08-1971.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010618800:mpeg21:a0086
Henk Prakke. 'Dirk Verèl'. in: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, 1972-1973. E.J. Brill, Leiden 1974.
http://www.dbnl.org/tekst/_jaa003197301_01/_jaa003197301_01_0025.php
Reinold Kuipers, Bij Hendrik de Vries' Sprookjes, Groningen 1990.
Roosje Keyser. Leer met ons en bij ons 'de anderen' waarderen!!! Algemeen Litterair Maandblad het Venster. Jaarboek Letterkundig Museum 10. Letterkundig Museum, Den Haag 2001.
http://www.dbnl.org/tekst/_jaa006200101_01/_jaa006200101_01_0005.php
W.R.H. Koops. Portretten van en door Hendrik de Vries. Jaarboek Letterkundig Museum 10. Letterkundig Museum, Den Haag 2001.
http://www.dbnl.org/tekst/_jaa006200101_01/_jaa006200101_01_0006.php
Rens Strijbos. Dirk Verèl.
http://www.achterderug.nl/pageauteurs_libel.php?id=Ver%C3%A8l&id2=Dirk
Herman Sandman. Arcadia der Poëten. Het literaire leven in Groningen 1945-2005. Uitgeverij Passage, Groningen, 2008.

Boeken, brieven en/of materiaal van, over en/of aan Dirk Verèl bevinden zich in:

British Library, Londen
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen
Groninger Archieven, Groningen
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterkundig Museum, Den Haag
Poëziecentrum, Gent
Universiteitsbibliotheek, Groningen. Archief-Verèl.
http://www.rug.nl/bibliotheek/services/ub/gebouw/derdeverdieping/
zaalbijzonderecollecties/bijzonderecollecties/verelcollectiebeschrijving

naar boven

deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:

Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

Webdesign Revan Barlas